Με το 157 βασιλικό διάταγμα της 25ης Φεβρουαρίου 1969, καθιερώνεται να τιμάται κάθε χρόνο την πρώτη Κυριακή μετά την 13η Οκτωβρίου (ημερομηνία θανάτου του Παύλου Μελά το 1904) η Ημέρα μνήμης του Μακεδονικού Αγώνα.
Ο Μακεδονικός Αγώνας της περιόδου 1904 – 1908 αποτελεί αναπόσπαστο μέρος του Μακεδονικού ζητήματος, το οποίο προέκυψε το 19ο αιώνα και υπήρξε αποτέλεσμα της ιδιάζουσας εθνολογικής σύστασης των Ορθόδοξων χριστιανικών πληθυσμών της Μακεδονίας.
Ο Μακεδονικός Αγώνας είναι ένα φλέγον ζήτημα που απασχολεί.... τον τόπο μας εδώ και πάρα πολλά χρόνια. Οι απόψεις διίστανται ανάλογα το ποιος το διαπραγματεύεται και σε τι αποσκοπεί. Όμως όλες οι αμφιλεγόμενες απόψεις καταλήγουν στο γεγονός ότι ο αγώνας που διεξήχθη στη Μακεδονία ήταν αληθινός.
Η Μακεδονία δε θα συμπεριληφθεί στο μικροσκοπικό ελληνικό κράτος που δημιουργήθηκε μετά από ποταμούς αίματος. Το κράτος αυτό ήταν πνευματικό παιδί του Διαφωτισμού, του Ρομαντισμού και του Εθνικισμού. Από αυτά τα κινήματα θα προκύψει και η Μεγάλη Ιδέα, η οποία θα γίνει το όχημα με το οποίο ο Ελληνισμός θα προσπαθήσει να ελευθερώσει τις αλύτρωτες περιοχές, όπως η Μακεδονία.
Αντίθετα οι Βούλγαροι για ιμπεριαλιστικούς λόγους και για να έχουν διέξοδο στη θάλασσα, διεκδικούν το ίδιο εδαφικό κομμάτι της βαλκανικής χερσονήσου.
Όμως ας ξετυλίξουμε το κουβάρι της Ιστορίας από την αρχή, ώστε όλοι να αντιληφθούμε την προσφορά των προγόνων μας στην απελευθέρωση του τόπου μας και συνάμα να μάθουμε στοιχεία για τον μακεδονικό αγώνα που είναι τόσο επίκαιρα στις μέρες μας.
Ο πολύς κόσμος έχει ταυτίσει τον Μακεδονικό Αγώνα με τις ακριτικές περιοχές της Ελλάδας (Φλώρινα, Καστοριά, Κιλκίς, Σέρρες) αγνοώντας τον Αγώνα που δόθηκε στη Θεσσαλονίκη και στη Χαλκιδική. Μια Χαλκιδική στην οποία μπορεί να μη σημειώθηκαν μεγάλες και σημαντικές μάχες, όμως έπαιξε τον δικό της ξεχωριστό ρόλο, βοηθώντας παρα πολύ στον αγώνα της απελευθέρωσης.
Το έτος 1870 οι Βούλγαροι με τη στήριξη της Ρωσίας πέτυχαν την αναγνώριση από την Οθωμανική Κυβέρνηση του δικαιώματος να ιδρύσουν δική τους ανεξάρτητη διοίκηση της Βουλγαρικής εκκλησίας. Με τον τρόπο αυτό κατόρθωσαν να αποσπασθούν από το Οικουμενικό Πατριαρχείο και να έχουν στην Κωνσταντινούπολη δικό τους εκκλησιαστικό της εθνικό αντιπρόσωπο, παράλληλα με τον Οικουμενικό Πατριάρχη.
Το Οικουμενικό Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης μετά την κατάκτηση των Βαλκανικών λαών από τους Τούρκους, το 14ο αιώνα, ανέλαβε την προστασία όλων των Ορθόδοξων χριστιανών, καθώς φρόντιζε για τα σχολεία, τις εκκλησίες, ακόμη και για τις δικαστικές – αστικού δικαίου – τους υποθέσεις.
Μετά τη δημιουργία της Εξαρχίας, το Οικουμενικό Πατριαρχείο κήρυξε επίσημα τη Βουλγαρική Εκκλησία ως σχισματική και την κατηγόρησε «Επί εθνοφυλετισμώ». Δηλαδή ότι με το σχίσμα δεν επιδίωκε εκκλησιαστική ανεξαρτησία, αλλά την επέκταση των βουλγαρικών συνόρων.
Οι Βούλγαροι από τη μεριά τους διατύπωναν την άποψη ότι η ανεξαρτησία από το Πατριαρχείο τούς προσέδιδε εθνική ύπαρξη και ταυτότητα.
Πάνω σ’ αυτό το κρίσιμο σημείο θα περιστραφεί όλος ο αγώνας, που μόλις άρχιζε στη Μακεδονία. Ένας αγώνας που κράτησε γύρω στα 40 χρόνια, από το 1870 έως το 1908.
Οι χριστιανοί της Μακεδονίας χωρίσθηκαν σε «Πατριαρχικούς» και «Εξαρχικούς». Δυο λέξεις που θα γίνουν αντίστοιχα συνώνυμες με το «Έλληνας» και «Βούλγαρος» και θα επέχουν θέση εθνικού ονόματος, όχι μόνο έως τους Βαλκανικούς πολέμους, αλλά και πολύ αργότερα.
Το 1878 η Ρωσία μετά από υποκίνηση του Ρώσου στρατηγού Ιγνάτιεφ, επιτέθηκε στην Τουρκία την οποία νίκησε και τα στρατεύματά της έφτασαν μέχρι τα περίχωρα της Κωνσταντινούπολης (Άγιος Στέφανος).
Οι Τούρκοι υπέγραψαν την ατιμωτική συνθήκη του Αγίου Στεφάνου με την οποία τερματιζόταν ο Ρωσοτουρκικός πόλεμος υπέρ της Ρωσίας και ταυτόχρονα υπαγόρευε την ίδρυση του Κράτους της Μεγάλης Βουλγαρίας, στη δικαιοδοσία του οποίου περιλαμβανόταν: η Αλεξανδρούπολη, οι Σερρές, η Καβάλα, το Κιλκίς, η Έδεσσα, η Φλώρινα, η Καστοριά και τα Σκόπια.
Σύμφωνα με το άρθρο 6 της Συνθήκης, το Βουλγαρικό κράτος, με τη μορφή πριγκιπάτου υποτελούς στο Σουλτάνο, θα περιλάμβανε τα εδάφη μεταξύ Δούναβη και Αιγαίου Πελάγους, εκτός της Θεσσαλονίκης και της Χαλκιδικής, ενώ κατά τα δύο πρώτα έτη της ίδρυσης θα τελούσε υπό ρωσικό έλεγχο.
Η Συνθήκη του Αγίου Στεφάνου (Μάρτιος) έβαλε φωτιά στη χερσόνησο του Αίμου και έμπηξε μαχαίρι στην καρδιά του ελληνισμού, παρά την αντίδραση των Μεγάλων Δυνάμεων που είδαν τα συμφέροντά τους στην περιοχή να απειλούνται. Τον Ιούλιο του 1878 με τη Συνθήκη του Βερολίνου ακυρώθηκε η Συνθήκη του Αγίου Στεφάνου, δημιουργώντας μια Βουλγαρία πολύ μικρότερη σε έκταση, χωρίς όμως να σταματήσει τις εχθροπραξίες.
Μετά τη συνθήκη του Βερολίνου οι Βούλγαροι επιδίωξαν να εξαναγκάσουν τις πατριαρχικές κοινότητες που βρίσκονταν κοντά σε μικτές περιοχές να προσχωρήσουν στην Εξαρχία. Η προσπάθειά τους να αποσπάσουν χριστιανικούς πληθυσμούς από το Πατριαρχείο, χρησιμοποιώντας έντονη προπαγάνδα, δεν απέδωσε. Η μεγάλη μάζα της Μακεδονίας είχε ελληνικό φρόνημα και παρέμεινε πιστή στο Πατριαρχείο.
Οι ντόπιες σλαβόφωνες κοινότητες της Μακεδονίας που μιλούσαν και τη βουλγαρική, τις οποίες οι εξαρχικοί θεωρούσαν δικές τους, αρνήθηκαν να εκβουλγαριστούν, επειδή από αιώνες είχαν ελληνική συνείδηση και αισθάνονταν Έλληνες Πατριαρχικοί. Η αποτυχία των βουλγαρικών προσπαθειών τούς οδήγησε στο να αποκαλούν το σλαβόφωνο ελληνισμό «Γραικομάνους». Ήταν δηλαδή χριστιανοί με γνήσιο ελληνικό φρόνημα αλλά με ομιλία σλάβικη. Κάτι ανάλογο με τους Καππαδόκες Έλληνες χριστιανούς που μιλούσαν τούρκικα.
Στη Χαλκιδική μόλις δόθηκε το σύνθημα από το «Μακεδονικό Κομιτάτο» και το ελληνικό προξενείο της Θεσσαλονίκης για αντίσταση κατά των Βουλγάρων, αυτόματα και σιωπηρά ένα γιγάντιο δίκτυο άμυνας και αντεπίθεσης απλώθηκε στα βουνά, στα χωριά και στα ακρογιάλια του τόπου μας. Συνάμα δημιουργούνται επιτροπές αγώνα και Μακεδονομάχοι θα βγουν στο βουνό.
Ξέχωρη αναφορά πρέπει να γίνει στο Μητροπολίτη Ειρηναίο, ο οποίος με την έλευσή του ως Μητροπολίτης Κασσανδρείας στις 18 Σεπτεμβρίου 1907 και έπειτα θα είναι ο καθοδηγητής και ο πρωτεργάτης του Μακεδονικού Αγώνα. Ο Ποιμενάρχης Μητροπολίτης συμπαραστάθηκε με σθένος στους τρομοκρατημένους κατοίκους της περιοχής, συνεργαζόμενος στενά με το Προξενείο Θεσσαλονίκης, καθώς και με τους οπλαρχηγούς των Σωμάτων Χαλκιδικής.
Η ψευτοεπανάσταση του Ίλιντεν (γιορτή του Προφήτη Ηλία) στις 20 Ιουλίου 1903 και η κατάληψη του Κρουσόβου από του Βούλγαρους Κομιτατζήδες και όσα θα ακολουθήσουν θα αφυπνίσουν τους Έλληνες της Ελεύθερης Ελλάδας για το τι πραγματικά συμβαίνει στη Μακεδονία, οι μάσκες θα πέσουν.
Το 1904 είναι έτος σταθμός για την έκβαση του Μακεδονικού αγώνα. Ο Λάμπρος Κορομηλάς θα γίνει πρόξενος Θεσσαλονίκης, ο Ίων Δραγούμης υποπρόξενος στο Μοναστήρι και ο Αντώνης Σακτούρης πρόξενος στις Σέρρες. Στις 9 Ιουνίου θα συλληφθεί ο Καπετάν Κώτας, διάσημος Γραικομάνος με αδούλωτη ελληνική ψυχή, ενώ στις 13 Οκτώβρη 1904 θα σκοτωθεί ο Έλληνας αξιωματικός Παύλος Μελάς στη Στάτιστα Κορεστίων (σημερινό χωριό Μελάς) δίνοντας άλλη έκβαση και αξία στον αγώνα στη Μακεδονία. Ένας αγώνας που θα συνεχιστεί μέχρι και το 1908. Τότε με το περίφημο Χ ο υ ρ ι έ τ των Νεότουρκων θα διακοπούν οι εχθροπραξίες δίνοντας υποσχέσεις για ισονομία και ίσα δικαιώματα σε όλους τους υπηκόους της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Αυτό δε θα εφαρμοστεί ποτέ και το μόνο που θα πετύχει θα είναι η αναβολή των επιχειρήσεων μέχρι το 1912.
Στις 5 Οκτωβρίου 1912 η Ελλάδα κηρύσσει τον πόλεμο στους Τούρκους. Την ίδια μέρα πρόσκοποι Μακεδονομάχοι θα αποβιβαστούν στην τοποθεσία «Μαρμάρι», κοντά στα αρχαία Στάγειρα και θα κατευθυνθούν προς Βαρβάρα. Στις 11 και 12 Οκτώβρη οι Τούρκοι φεύγουν από τον Ίσβορο. Στις 13 Οκτωβρίου σε ένοπλη σύρραξη στο Χολομώντα, ανάμεσα σε Έλληνες αντάρτες και Τούρκους, σκοτώνεται ο Έλληνας οπλαρχηγός Σωτηριάδης (καπετάν Τρομάρας). Στις 15 Οκτώβρη θα διεξαχθεί σκληρή μάχη στη Λιαρίγκοβη, στο πανδοχείο του Βασιλείου Αλεξάνδρου. Οι αντάρτες με αρχηγό το Γιάννη Ράμναλη πολιορκούν το πανδοχείο αναγκάζοντας τους Τούρκους να παραδοθούν.
Οι Τούρκοι της Θεσσαλονίκης ανήσυχοι από τα γεγονότα της Χαλκιδικής στέλνουν απόσπασμα αποτελούμενο από 200 άνδρες (άλλες πηγές αναφέρουν 50 άντρες) προς Λιαρίγκοβη. Στρατοπεδεύουν στο χωριό Ρεσιτνίκια μην μπορώντας να συνδεθούν με τη φρουρά του Πολυγύρου γιατί τα προσκοπικά Σώματα εγκαταστάθηκαν στο χωριό Καϊτζίκι. Μόλις οι αντάρτες πληροφορήθηκαν την παρουσία του τουρκικού στρατού στα Ρεσιτνίκια, τους επιτέθηκαν στις 20 Οκτώβρη το πρωί και ύστερα από ολοήμερη μάχη στο βακούφικο χάνι, τους εξουδετέρωσαν και έβαλαν φωτιά στο χάνι. Πηγές αναφέρουν ότι σκοτώθηκαν 41 Τούρκοι, και 11 αιχμαλωτίστηκαν εκ των οποίων 2 ήταν τραυματίες. Από την πλευρά των Ελλήνων 2 σκοτώθηκαν και 1 τραυματίστηκε.
Όσοι από τους Τούρκους σώθηκαν, υποχώρησαν προς το χωριό Σανά. Υπάρχει και η μαρτυρία ότι το διασωθέν τουρκικό απόσπασμα, σύμφωνα με τον κ. Κύρου στο βιβλίο του: «Η απελευθέρωση της Αρναίας και της Βόρειας Χαλκιδικής από τον τουρκικό Ζυγό (1912)», θέλησε να προχωρήσει προς Λιαρίγκοβη, αλλά τρομοκρατήθηκε από το Ρεσιτνικιώτη Μανώλη Βατζόλα, ο οποίος είπε τάχα εμπιστευτικά στον επικεφαλή Αξιωματικό (Ατζέμ Αγά) ότι στο Χολομώντα: «κάθε κλαδί κι αντάρτης» και επέστρεψε στη Θεσσαλονίκη.
Στις 22 Οκτώβρη, σύμφωνα με τον Παναγιώτη Στάμο, στο βιβλίο του Βιογραφία του «Μητροπολίτη Κασσανδρείας Ειρηναίου» οι Τούρκοι αποχωρούν από τον Πολύγυρο μετά από πανέξυπνο τέχνασμα του σεβάσμιου Μητροπολίτη, όπου έστελνε χωρικούς να επισκέφτονται τον Καϊμακάμη και να του παραπονιούνται ότι γέμισε ο τόπος έξω από τον Πολύγυρο με αντάρτες. Ο Καϊμακάμης μαθαίνοντας και για τη μάχη των Ρεσιτνικίων ζήτησε βοήθεια από το Μητροπολίτη Ειρηναίο, ο οποίος του διέθεσε 200 υποζύγια για να μεταφερθούν οι Τούρκοι με ασφάλεια μέσω της περιοχής Πορταριάς προς τη Θεσσαλονίκη. Μάλιστα ο ίδιος ο μητροπολίτης τέθηκε επικεφαλής για την ασφάλεια τους μαζί με τον Αθανάσιο Σαμαρά. Να τονιστεί ιδιαίτερα ότι έξω από τον Πολύγυρο δεν ήταν παραπάνω από 70 αντάρτες με αρχηγό τον Ανθ/γό Βασίλη Παπακώστα, ενώ οι Τούρκοι ήταν 400. Συνολικά αποχώρησαν 2.000 Τούρκοι.
Στις 1 Νοεμβρίου 1912 εισέρχεται ελληνικός στρατός στη Γαλάτιστα. Στις 2 Νοεμβρίου, ο ταγματάρχης Γεώργιος Κολοκοτρώνης, εγγονός του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη φτάνει στον Πολύγυρο και ο Ανθυπολοχαγός Ιωάννης Αλεξάκης μπαίνει θριαμβευτής στην Αρναία. Τις επόμενες μέρες θα απελευθερωθεί ολόκληρη η Χαλκιδική.
Ο Καπετάν Γιώργης Γιαγλής, ο Καπετάν Τρομάρας (Σωτηριάδης), ο Αθανάσιος Μινόπουλος, ο Ιωάννης Παρλιάρης, ο Αγαπητός Πιτούλας, ο Γιάννης Ράμναλης, ο μπαρμπα-Γιοβάνης και όλοι οι άγνωστοι ντόπιοι Μακεδονομάχοι θα ήταν περήφανοι που τους θυμόμαστε και τους τιμάμε σήμερα στα σχολεία, αλλά και στις εκδηλώσεις μας - ο ελάχιστος φόρος τιμής στους ήρωες του Μακεδονικού Αγώνα αφού μπόρεσαν και λύτρωσαν τη Μακεδονία από την ισοπέδωση της πολιτισμικής ταυτότητας και τον αφανισμό της ελληνικής αυτοσυνειδησίας.
Σήμερα ανακαλούμε στη μνήμη μας τον φλογερό αγώνα σας, αγκαλιάζουμε την ένδοξη Ιστορία μας και πατούμε στην αιματοβαμμένη γη μας και βροντοφωνάζουμε όλοι μαζί:
Ζήτω το Έθνος.
Χρήστος Αθ. Φυλαχτός
Δάσκαλος - Συγγραφέας
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου