Του Γιώργου Ζωγραφάκη
Τα
γεγονότα που έλαβαν μέρος στο Αρκάδι,
το Νοέμβρη του 1866, ήταν τα δραματικότερα
συμβάντα της μεγάλης Κρητικής επανάστασης
του 1866-69. Για να τιμήσω, αλλά και να
υπενθυμίσω την ιστορική αυτή επέτειο,
παραθέτω παρακάτω αποσπάσματα από το
κεφάλαιο «Η
μεγάλη Κρητική Επανάσταση του 1866-1869»,
του νέου
βιβλίου που δουλεύω, με τίτλο:
«Κρητικό
και Μακεδονικό Ζήτημα – Δυο σπουδαία
εθνικά θέματα…»,
το οποίο ελπίζω να ολοκληρώσω σύντομα.
«Η
επανάσταση του 1866-69, στην Κρήτη, ήταν η
μεγαλύτερη μετά τη δεκαετή επανάσταση
του 1821-1830 στο νησί. Αφορμή για την έκρηξη
και την τριετή διάρκεια της επανάστασης
αυτής, ήταν η εκ νέου επιβολή βαρύτατης
φορολογίας, ειδικά στα αγροτικά προϊόντα,
αντίθετα βέβαια προς τις διατάξεις του
νόμου Χάτι Χουμαγιούν, (τον οποίο
υποχρεώθηκε να εκδώσει ο σουλτάνος μετά
τον Κριμαϊκό πόλεμο), επίσης δε η ανάμειξη
του Τούρκου δ/τή της Κρήτης Ισμαήλ πασά
στο μοναστηριακό ζήτημα…
Όμως, οι πραγματικές
αιτίες που προκάλεσαν την επανάσταση
αυτή, ήταν ο διακαής πόθος του χριστιανικού
πληθυσμού της Κρήτης να απαλλαγεί από
τον Τούρκο δυνάστη και να ενωθεί η Κρήτη
με την Ελλάδα…
Ο
Μουσταφά πασάς (στον οποίο ο σουλτάνος
ανέθεσε να αντιμετωπίσει τους επαναστάτες),
που επονομάστηκε και Γκιριτλής (Κρητικός),
φτάνοντας στη Κρήτη (30 Αυγούστου 1866),
κάλεσε, με προκήρυξή του τους επαναστάτες
να καταθέσουν τα όπλα, υποσχόμενος να
ικανοποιήσει (δήθεν) τα δίκαια αιτήματα
τους… Η πρόταση του Μουσταφά απορρίφθηκε
από τη Γ. Συνέλευση των αντιπροσώπων
(υποσημ.: η Συνέλευση δεν είχε μόνιμη
έδρα, περιφερόταν και έδρευε ανάλογα
με τις ανάγκες του αγώνα), η οποία απάντησε
«Ένωσις ή Θάνατος». Ακολούθησαν σφοδρές
συγκρούσεις σε διάφορα σημεία, στην
περιοχή των Χανίων…
Στη συνέχεια ο
Μουσταφά στράφηκε προς το Ρέθυμνο με
15.000 άνδρες, όπου, στη Μονή του Αρκαδίου,
έδρευε η Επαναστατική Επιτροπή Ρεθύμνου.
Στη Μονή φρούραρχος ήταν ο ανθυπολοχαγός
του ελληνικού στρατού Ι. Δημακόπουλος,
με 300 ενόπλους, και ηγούμενος ο ηρωικός
Γαβριήλ (Μαρινάκης). Εν τω μεταξύ ο πασάς
του Ηρακλείου Ρεσίτ, εκστράτευσε προς
τον Μυλοπόταμο, για να εμποδίσει τους
δραστήριους Μυλοποταμίτες οπλαρχηγούς
να βοηθήσουν το Αρκάδι, όπου είχαν
καταφύγει περίπου 600 γυναικόπαιδα.
Ο
Μουσταφά, φτάνοντας μπροστά στη Μονή,
πρότεινε στους υπερασπιστές της να
παραδοθούν, πρόταση που απορρίφθηκε.
Σφοδρή επίθεση των Τούρκων αποκρούστηκε
την πρώτη ημέρα (8 Νοεμβρίου 1866). Ο Μουσταφά
τότε έφερε εσπευσμένα από το κοντινό
Ρέθυμνο ένα τεράστιο κανόνι (τη μπουμπάρδα
κουτσαχείλα) και την επομένη, 9 Νοεμβρίου,
με το κανόνι αυτό οι Τούρκοι γκρέμισαν
την δυτική είσοδο, απ’ όπου όρμησαν,
εξαγριωμένοι, στο εσωτερικό της Μονής.
Ο ηγούμενος Γαβριήλ είχε σκοτωθεί από
την πρώτη ημέρα. Την ώρα που οι Τούρκοι
είχαν πλημμυρίσει τη Μονή, σφάζοντας
όποιον εύρισκαν μπροστά τους, ο Κωστής
Γιαμπουδάκης ανατίναξε την πυριτιδαποθήκη
της Μονής και η φοβερή έκρηξη γκρέμισε
πολλά κτίσματα, σκοτώνοντας όλους σχεδόν
τους έγκλειστους και εκατοντάδες
Τούρκους. Πιάστηκαν γύρω στους 100
αιχμάλωτοι, μέσα στους οποίους και ο
Δημακόπουλος.
Τα
γεγονότα και το ηρωικό ολοκαύτωμα του
Αρκαδίου, συγκλόνισαν την ευρωπαϊκή,
αλλά και την αμερικανική κοινή γνώμη
και ακολούθησαν πρωτοβουλίες συμπαράστασης
στην επαναστατημένη Κρήτη (εθελοντές,
αποστολή χρημάτων, τροφίμων, φαρμάκων
κλπ, δημοσιεύματα κ.ά.). Ο μεγάλος Βίκτωρ
Ουγκώ, σε επιστολή του στην εφημερίδα
«Κλειώ» της Τεργέστης, γράφει μεταξύ
άλλων: «Η ηρωική Μονή, η δίκην φρουρίου
αγωνισαμένη, αποθνήσκει ως ηφαίστειον.
Τα Ψαρά δεν είναι επικώτερα, το Μεσολόγγι
δεν ίσταται υψηλότερον»…
Δικαίως, λοιπόν,
η τριετής κρητική επανάσταση του 1866-69,
ιδιαίτερα δε το Ολοκαύτωμα του Αρκαδίου,
η 150ετής επέτειος του οποίου εορτάζεται
και παραδειγματίζει σήμερα, αποτελεί
μία από τις λαμπρότερες σελίδες της
νεότερης ιστορίας της πατρίδας μας.
