Η άνοιξη φέρνει ζωντάνια και χαρά σ’ ανθρώπους και ζωντανά. Η άνοιξη φέρνει πίσω τα χελιδόνια από τις ζεστές χώρες. Θα χτίσουν τις φωλιές τους, θα γεννήσουν τα αβγά τους. Ο τόπος μας γεμίζει από τα τιτιβίσματά τους, που ανακατεύονται με τις χαρούμενες φωνές των παιδιών. Παιδιά και χελιδόνια στενά συνδεμένα από την αρχαία εποχή! Για να γιορτάσουν τον ερχομό τους και την αρχή της άνοιξης ξεχύνονται στους δρόμους και στις γειτονιές την 1η Μάρτη για τα χελιδονίσματα. Κρατούν καλάθια γεμάτα σκάρφη* και με τη βοήθεια μια ξύλινης κατασκευής όπου δεσπόζει ένα χελιδόνι δεμένο με ένα σκοινί το γυροφέρνουν την ώρα που το τραγουδούν.
Το έθιμο χάνεται στα χρόνια του Βυζαντίου. Ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος γράφει πώς οι χελιδονιστές γύριζαν μ’ ένα χελιδόνι ψάλλοντας τα χελιδονίσματα κι ανταμείβονταν για τον κόπο τους. Ένα τέτοιο χελιδόνισμα έχει διασωθεί σε χειρόγραφο του 12ου αιώνα μ.Χ. Στο πρώτο μέρος εύχονται και πολυχρονίζουν τους.... οικοδεσπότες και στο δεύτερο χαιρετούν το χελιδόνι και την άνοιξη.
Η πιο γνωστή παράδοση είναι για το χελιδόνι που ήθελε να βοηθήσει τους πολιορκημένους Έλληνες της Κωνσταντινούπολης από τους Τούρκους. Τότε, λέει η παράδοση, τα χελιδόνια είχαν ολόκληρη ουρά. Όταν όμως το χελιδόνι είπε στον Κων/νο Παλαιολόγο ότι θα πάει στη Δύση για να ζητήσει βοήθεια και πέρασε πάνω από τους Τούρκους, τότε ένας Τούρκος με το ξίφος του του έκοψε την ουρά στα δυο και κάποιος άλλος το πλήγωσε ελαφρά με βόλι στο στήθος. Από τότε τα χελιδόνια έχουν ψαλιδωτή ουρά και το στήθος τους είναι ελαφρώς κόκκινο.
Στον τόπο μας, τα μεγαλύτερα παιδιά του Δημοτικού παλαιότερα, τώρα όλοι οι μαθητές του σχολείου, στολίζουν τη χελιδόνα με σκάρφη την παραμονή. Πιο παλιά τη στόλιζαν και με μπρούσλιαγκο, ιτσούδια και κουρέτσιντα (τοπικά φυτά).
Την 1η Μαρτίου γυρνούν από σε σπίτι σε σπίτι, τα παιδιά στο χωριό που διαμένουν και τραγουδούν το τραγούδι:
«Ήρτι, ήρτι η χιλιδόνα, ήρτι κι άλλη μιλιδόνα,
Θάλασσαν επέρασε και φωλιά θεμέλιωσε.
Κάθισε και λάλησε και λαλεί και λέει:
«Μάρτη, Μάρτη μου καλέ και Φλεβάρη χιονερέ,
Ο Απρίλης ο γλυκύς έφτασε δεν είν’ μακρύς».
Τα πουλάκια κελαηδούν, τα δεντράκια φύλλα ανθούν,
Τα κοπάδια αρχινούν, ν’ ανεβαίνουν στα βουνά.
Ζώα, άνθρωποι, πουλιά χαίρονται από χαρά…»
Στις νοικοκυρές δίνουν από ένα κλωναράκι σκάρφη για να το βάλουν στη φωλιά και να γεννάει η κλωσαριά. Αυτές με τη σειρά τους δίνουν στα παιδιά χρήματα και αβγά. Λέγεται ότι το έθιμο ήταν πολύ παλιό και άρεσε και στους Τούρκους και κάποιες φορές τα παιδιά πήγαιναν και σε αυτούς.
Το συγκεκριμένο έθιμο τα συναντάμε στα Ζερβοχώρια, στην Αρναία και σε κάποια χωριά της Βόρειας Χαλκιδικής.
Βιβλιογραφία
1) Χρονικά της Χαλκιδικής, τ.7ο
2) Λαογραφικό Ημερόγιο, Αικατερίνη Τσοτάκου – Καρβέλη, εκδ. Πατάκη.
3) Ζερβοχώρια, τ.5ο , Περιοδοική Έκδ. Πολιτιστικών Συλλόγων Παλαιόχωρας – Ριζών.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου