Συμπληρώσαμε φέτος εκατό χρόνια από τη μεγαλύτερη περιπέτεια της νεότερης Ελλάδας, τη γνωστή ως Μικρασιατική Καταστροφή. Τον Αύγουστο του 1922, η στρατιά της Μικρασιατικής Εκστρατείας, που είχε μπει στη Σμύρνη τον Μάη του 1919, κατέρρευσε στο τεράστιο μέτωπο που είχε αναπτύξει βαθιά στο έδαφος της Μικρασίας και...
παρασύρθηκε σε άτακτη υποχώρηση φυγής προς τη θάλασσα, παρασύροντας μαζί της και μεγάλο μέρος του ελληνικού πληθυσμού, από τις εκεί πατρογονικές του εστίες τους.Όμως, πώς έφτασε ο επί δεκαετία αήττητος ελληνικός στρατός να καταρρεύσει; Πώς έφτασε η νικηφόρα παρουσία του στη Σμύρνη, στην Ιωνία και στις άλλες περιοχές της Μικρασίας να γνωρίσει την καταστροφή; Έχουν γραφεί ασφαλώς πολλά στα εκατό χρόνια που πέρασαν, όμως θα ήθελα, με την ευκαιρία της εκατονταετίας, να εκθέσω την άποψη πολλών, αλλά και εμού, σχετικά με την κύρια αιτία αυτής της δραματικής εξέλιξης.
Βρισκόμαστε στο τέλος του Πρώτου παγκόσμιου πολέμου και στις συσκέψεις νικητών και ηττημένων, στο Παρίσι, για την τύχη κυρίως της ως τότε Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, που ήταν στην πλευρά των ηττημένων. Οι σύμμαχοι, που συνέπραξαν με την ονομασία Αντάντ, είχαν πλέον αποφασίσει να διαλύσουν αυτή την αμαρτωλή αυτοκρατορία, που επί αιώνες καταπίεζε πλήθος λαούς, και την οποία οι δυτικοί κυρίως «μεγάλοι» -Άγγλοι, Γάλλοι, Αμερικάνοι, Ιταλοί κλπ-, ανέχονταν όσο εξυπηρετούνταν τα συμφέροντά τους. Τώρα πλέον ήταν αποφασισμένοι να τη φέρουν στα μέτρα της. Το εγχείρημα ήταν δύσκολο, καθόσον οι Τούρκοι, αφεντικά επί αιώνες τεράστιων περιοχών, είχαν πληθυσμούς που ζούσαν στα κατακτημένα μέρη. Αυτό που ενδιαφέρει την Ελλάδα ήταν το γεγονός ότι στη Θράκη, αλλά και στα ενδότερα, αλλά κυρίως στα παράλια της Μικρασίας, ζούσαν από αιώνων, συμπαγείς ελληνικοί πληθυσμοί. Αυτοί οι πληθυσμοί είχαν δεχθεί μεγάλο διωγμό από το 1914, όταν η Τουρκία μπήκε στον πόλεμο. Τώρα, στα 1920, στα συνέδρια της ειρήνης, η Ελλάδα ζητούσε δικαίωση στα μεγάλα και δίκαια αιτήματά της,
Βέβαια, κατ’ εντολήν των συμμάχων, είχε μπει στη Σμύρνη ο ελληνικός στρατός, με την εύλογη δικαιολογία της προστασίας των ελληνικών πληθυσμών. Έτσι προχώρησε προς το εσωτερικό, ενώ οι εκτός κυβέρνησης Τούρκοι, με επικεφαλής τον Μουσταφά Κεμάλ, οργάνωναν αντίσταση, κυρίως εναντίον της Συνθήκης των Σεβρών (Ιούλιος 1920), την οποία ο τότε κυβερνήτης της Ελλάδας Ελ. Βενιζέλος είχε πετύχει με τους Συμμάχους στις Σέβρες του Παρισιού.
Όμως, ενώ φαίνεται να ανοίγεται μια λαμπρή περίοδος για την Ελλάδα, αρχίζει η αναστροφή των γεγονότων: Ενώ ο Βενιζέλος, με τη σπουδαία Συνθήκη των Σεβρών στη μασχάλη, ξεκινά από το Παρίσι για την Ελλάδα, περιμένοντας υποδοχή ανάλογη της σημασίας της συνθήκης, δέχεται κατ’ αρχήν δολοφονική επίθεση από δυο απότακτους Έλληνες αξιωματικούς στο σταθμό του τρένου στο Παρίσι (30 Ιουλίου 1920) και σώζεται μικροτραυματισμένος, χάρη στην αστοχία τους. Όταν τελικά φτάνει στην Αθήνα (7 Αυγούστου 1920), αποθεώνεται μεν από τη Βουλή των Ελλήνων και από τον λαό στο Παναθηναϊκό Στάδιο, όμως στις εκλογές που αποφασίζει να κάνει, χωρίς να είναι υποχρεωμένος, (οι τελευταίες εκλογές είχαν γίνει το 1915), τις οποίες ο ίδιος αλλά και κάθε λογικός παρατηρητής, θεωρούσε ότι θα κέρδιζε θριαμβευτικά, ηττάται, χωρίς μάλιστα ούτε βουλευτής να εκλεγεί ο ίδιος! Έτσι, απογοητευμένος φεύγει για το Παρίσι.
Εδώ γεννάται το ερώτημα: Πώς έγινε και χάθηκαν αυτές οι εκλογές; Πώς ο ελληνικός λαός, αντί να ανταμείψει τον Βενιζέλο με άνετη επανεκλογή, τον έστειλε στο σκοτάδι της ήττας; Υπήρξαν διάφορες αιτίες: Η δεκαετής εμπόλεμη κατάσταση στη χώρα (από το 1912), με σχεδόν οικονομική χρεοκοπία και χιλιάδες θύματα στον πόλεμο, είχε κουράσει τον κόσμο, που ζητούσε ένα τέλος στην πολεμική περιπέτεια, πράγμα που του υποσχόταν η Ηνωμένη αντιπολίτευση –από τη μια ο Βενιζέλος στις εκλογές, από την άλλη όλοι οι άλλοι. Επίσης, οι ως τότε επιτυχίες του ελληνικού στρατού, τις οποίες το κόμμα, στις εκλογές, είχε τυπώσει σε 100 χιλιάδες μικροχάρτες, έγινε προσπάθεια από την αντιπολίτευση να μειωθούν σε αξία ή και να θεωρηθούν αποτυχίες. Χαρακτηριστική η περίπτωση ενός πελοποννήσιου υποψήφιου βουλευτή της αντιπολίτευσης που, σε προεκλογική του ομιλία, έσκισε επιδεικτικά τον χάρτη αναφωνώντας: «Δεν τα θέλουμε, δεν τα θέλουμε»!
Ακόμα, οι αλλογενείς πληθυσμοί των νέων χωρών (Τούρκοι, Βούλγαροι κλπ), ψήφισαν ομαδικά κατά του Βενιζέλου, αφού αυτός έφερε την Ελλάδα σ’ αυτές τις περιοχές. Υπήρξε επίσης ένα τυχαίο, πλην αποφασιστικής σημασίας γεγονός, που έπαιξε τελικά σπουδαίο ρόλο στο αποτέλεσμα των εκλογών: Μια βδομάδα πριν τις εκλογές, πέθανε, από δάγκωμα μαϊμούς!, ο φιλοβενιζελικός βασιλιάς της Ελλάδας Αλέξανδρος, πράγμα που έδωσε το σύνθημα στην αντιπολίτευση: «ψηφίστε μας να φέρουμε πίσω τον εξόριστο βασιλιά Κωνσταντίνο, τον στρατηλάτη»! Και αυτό πραγματικά έκαναν οι νικητές των εκλογών: Με ψευδοδημοψήφισμα (99% υπέρ της επιστροφής, 1% κατά) έφεραν πίσω τον, άρρωστο πλέον, Κωνσταντίνο και τον παρουσίασαν πάλι ως στρατηλάτη (6 Δεκεμβρίου) Τέτοια βιασύνη!.
Έτσι λοιπόν, ενώ ο στρατός βρίσκεται ακόμη σε ισχυρές θέσεις στα μέτωπα, αλλάζουν όλα: Ο αρχιστράτηγος Λεων. Παρασκευόπουλος, κατά γενική ομολογία εξαιρετικός στρατιωτικός, αντικαθίσταται από τον μετριότατο Αν. Παπούλα (8 Νοεμβρίου, μια βδομάδα μετά τις εκλογές!). Και δεν έφτανε αυτό: Μαζί αποστράτευσαν χιλιάδες αξιωματικούς, ικανότατους και έμπειρους, και τους αντικατέστησαν με αξιωματικούς απότακτους από το 1915 και εξής (η κυβέρνηση που αναλάμβανε έδιωχνε πολλούς αξιωματικούς με δικούς της). Και αυτούς που επανέφεραν, τους έφεραν αποδίδοντάς τους τούς βαθμούς τους. Έτσι, ένας λοχαγός του 1915 πχ, επανερχόταν ως ταγματάρχης ή και παραπάνω το 1920, αναλαμβάνοντας τη διοίκηση μεγάλης μονάδας, σε καιρό πολεμικής εκστρατείας μάλιστα! Έτσι εξαρθρώθηκε στην κυριολεξία το στράτευμα, σε τέτοιες κρίσιμες στιγμές. Το χειρότερο; Ενώ ο στρατός είχε πλέον κουραστεί και θα έπρεπε να εξεταστεί ρεαλιστικά το ως πού θα φτάσει η εκστρατεία, φέρνουν τον Κων/νο στο μέτωπο και σε σύσκεψη κορυφής αποφασίζουν να προχωρήσει η εκστρατεία ως την Άγκυρα, ή ώσπου να συναντήσουν τον Κεμάλ και να τον συντρίψουν.
Εν τω μεταξύ όμως, τα πράγματα σε σχέση με τους συμμάχους έχουν αλλάξει: Οι σύμμαχοι, με τον Βενιζέλο ήξεραν την Ελλάδα μέλος τους και τον Κωνσταντίνο εχθρό, λόγω της στάσης του στον Α΄ πόλεμο και τον είχαν εξορίσει, δηλώνοντας ότι δεν θα ανεχθούν την επιστροφή του στην Ελλάδα χωρίς τη δική τους έγκριση. Όμως εκείνοι έσπευσαν, με προκλητικό μάλιστα τρόπο και με τυμπανοκρουσίες και υποδοχές, να τον επαναφέρουν. Κυριάρχησε μάλιστα ένα αίσθημα πολιτικής αντεκδίκησης προς τον Βενιζέλο θέλοντας να αποδείξουν ότι μπορούμε και εμείς και μάλιστα καλύτερα από τον Βενιζέλο!
Έτσι, τα πράγματα στη Μικρασία, με την εκστρατεία και τις πορείες στο αφιλόξενο εσωτερικό, με χωρίς ουσιαστικό αποτέλεσμα στις πολύνεκρες μάχες του Σαγγαρίου και στις εξοντωτικές πορείες στην Αλμυρά Έρημο κ.α. και με τον Κεμάλ όλο και σε πλέον ισχυρές θέσεις και με νέα όπλα –τα πιο πολλά από τα οποία ήταν …γαλλικά! – φτάσαμε τελικά, στον Αύγουστο του 1922, όταν ο ελληνικός στρατός έσπασε το μέτωπό του και κατέρρευσε!
Ύστερα από τα παραπάνω, που όσο γινόταν περιορισμένα ανέφερα, ποιος θα απαντήσει πόσο οι εκλογές του Νοέμβρη του 1920 επηρέασαν την καταστροφή; Η δική μου γνώμη είναι πως, αν ψηφιζόταν ο Βενιζέλος, δεν θα φθάναμε στην Καταστροφή. Οι σύμμαχοι, κατ’ εντολή των οποίων πήγαμε στη Σμύρνη, θα βοηθούσαν την Ελλάδα να επιβάλει τη Συνθήκη των Σεβρών, με περιορισμένα βέβαια τα όρια της ελληνικής ή της αυτόνομης επικράτειας που θα δημιουργούνταν εκεί. Αυτό θα ήταν ένας θρίαμβος. Όμως, αντί του θριάμβου φτάσαμε στην εθνική Καταστροφή!
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου