Το ιστορικό της "Πλατάνας" Ζερβοχωρίων - Για να θυμούνται οι παλιοί και να μαθαίνουν οι νεότεροι

Του Χρήστου Φυλαχτού

Παρότι το χωριό έχει πολύ μικρή ιστορία σε σχέση με τα υπόλοιπα χωριά των Ζερβοχωρίων, είναι πολύ σημαντική η προσφορά της στην περίοδο 1941 – 1944. Στις 17, 18, 19 Ιούνη 1944 η Μαραθούσα έζησε τις δικές της μεγάλες στιγμές και το δικό της ολοκαύτωμα. Εδώ και κάμποσα χρόνια- από το 1987 και μετά – γίνεται γνωστό το ολοκαύτωμα της Μαραθούσας στο ευρύ κοινό.

Το 1990 στήθηκε ένα μόνιμο μνημείο και από τότε κάθε χρόνο γίνεται επιμνημόσυνη δέηση στη θέση Πλατάνα, τον Ιούνιο, την πλησιέστερη Κυριακή προς τα γεγονότα.

Παρακάτω θα παραθέσω την ομιλία του... κ. Δημητρίου Παπαοικονόμου, όπως αυτή είναι δημοσιευμένη στο Περιοδικό Ζερβοχώρια, Τεύχος Νο 6, Απρίλιος – Ιούνιος 1991. Τα στοιχεία τα συγκέντρωσε ο κ. Δημήτριος Τσολάκης.

«… Στην Ελλάδα η Αντίσταση όλο και δυναμώνει. Επανδρώνεται με νέο αίμα, άνδρες και γυναίκες, οπλίζεται με περισσότερα και καλύτερα όπλα, εμψυχώνεται από τις νίκες των συμμάχων αλλά και από τις δικές της επιτυχίες ενάντια στους κατακτητές.

Στη Βόρεια Χαλκιδική η Αντίσταση εκπροσωπείται από το ΕΑΜ – ΕΛΑΣ. Οι περισσότεροι αντιστασιακοί είναι ενταγμένοι στις τάξεις του ΕΛΑΣ. Οι Βούλγαροι που κατά κύριο λόγο επιστατούν και διοικούν την κατακτημένη Χαλκιδική προσπαθώντας να εδραιωθούν καλύτερα αρχίζουν εκκαθάριση στη Βόρεια και κυρίως ορεινή Χαλκιδική. Έτσι φθάνουν στη Μαραθούσα προσπαθώντας να συλλάβουν τους υπεύθυνους της Αντίστασης Γεώργιο Βαρβέρη, Στύλο Νικόλαο και Στύλο Γρηγόριο εκφοβίζοντας και απειλώντας τους κατοίκους.

Μετά τους Βουλγάρους και στις αρχές του Ιούνη εμφανίζονται τα Τάγματα Ασφαλείας που εγκαθίστανται στη Νέα Απολλωνία.

Στις 13 Ιούνη φθάνουν στη Μαραθούσα δύο καβαλάρηδες προσποιούμενοι ότι είναι άντρες του ΕΛΑΣ και αφήνουν μήνυμα στον πρόεδρο και στον παπά του χωριού ότι την ερχόμενη Κυριακή θα περνούσε από το χωριό δύναμη του ΕΛΑΣ και ότι πρέπει να τους ετοιμάσουν τρόφιμα. Το μήνυμα αυτό όμως φθάνει στον Καπετάν - Βούρο, αρχηγό του ΕΛΑΣ στην περιοχή, ο οποίος στήνει ενέδρα στα τάγματα ασφαλείας σ’ αυτήν εδώ την περιοχή, που βρισκόμαστε – στην Πλατάνα. Οι Ταγματασφαλίτες όμως που πληροφορήθηκαν για τις κινήσεις του ΕΛΑΣ ακολουθούν άλλη διαδρομή μέσω του χωριού Μελισσουργός και κυκλώνουν τη Μαραθούσα, συλλαμβάνουν τον Τσουκαλά Βασίλειο που προσπάθησε να ξεφύγει από τον κλοιό και τον εκτελούν επιτόπου. Στη συνέχεια συγκεντρώνουν τους κατοίκους του χωριού στην πλατεία και στήνουν απέναντι τους τα πολυβόλα. Οι διαθέσεις τους είναι φανερές. Είναι έτοιμοι να κάνουν ένα ακόμα αποτρόπαιο έγκλημα. Να εκτελέσουν εν ψυχρώ τα γυναικόπαιδα του χωριού. Δε θα προλάβουν όμως. Ο καπεταν - Βούρος επιτίθεται και τρέπει σε άτακτη φυγή τους ταγματασφαλίτες. Τα γυναικόπαιδα του χωριού με τη βοήθεια των Ελασιτών φεύγουν γρήγορα προς το βουνό.

Οι ταγματασφαλίτες μαζί με ενισχύσεις Γερμανοβουλγάρων επιστρέφουν την επομένη στη Μαραθούσα και αρχίζουν το καταστροφικό τους έργο. Λεηλατούν, καίνε τη Μαραθούσα, συλλαμβάνουν και καίνε ζωντανούς όσους από τους ηλικιωμένους δεν μπόρεσαν να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους.

Θύματα του μίσους και της κτηνωδίας των ταγματασφαλιτών και των κατακτητών που κάηκαν ζωντανοί ήταν:

1) ΚΟΥΡΜΠΕΤΗ ΜΑΡΙΑ

2) ΜΗΤΡΟΥΣΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ

3) ΜΗΤΡΟΥΣΗ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ

4) ΣΤΥΛΟΥ ΜΕΡΣΙΝΗ

5) ΣΑΜΑΡΑΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ. (Όλοι από τη Μαραθούσα)

Το φρικιαστικό τους έγκλημα δεν τελειώνει όμως εδώ. Σκοτώνουν

πυροβολώντας όποιον βρουν από τους άμαχους άνανδρα. Έτσι έπεσαν:

1) ΤΣΑΛΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ – 13 ετών,

2) ΚΟΝΙΑΡΗΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ

3) ΓΙΑΝΤΣΙΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ

4) ΤΣΑΚΑΛΕΡΟΣ ΚΩΝ/ΝΟΣ

5) ΤΕΡΖΟΓΛΟΥ ΕΛΕΝΗ.

Αιχμαλωτίζουν ακόμα τους:

Πίτα Σταύρο, Χριστοφόρου Δημήτριο (με το ψευδώνυμο Παύλος), Κοντό Αστέριο, Ορφανίδη Ιωάννη και Θεοχάρη Βασίλειο. Την ώρα που οι εχθροί καίγαν το χωριό, μικρή δύναμη του ΕΛΑΣ κάνει επίθεση μήπως μπορέσει και περισώσει κάτι. Αλλά οι ταγμασφαλίτες με τους Βούλγαρους πάνοπλοι και με το ιππικό τους, απωθούν και πέφτουν στη μάχη οι αγωνιστές:

1) ΤΣΑΧΟΥΡΗΣ ΚΩΣΤΑΣ από τη Ν.Σάντα

2) ΚΟΝΙΑΡΗΣ ΧΡΗΣΤΟΣ από τα Στάγειρα

3) ΦΩΤΗΣ (αγνώστου επωνύμου)

και τρία άτομα ακόμα αγνώστων στοιχείων.

Αλλά το δράμα της Μαραθούσας δεν τελειώνει εδώ, συνεχίζεται την επομένη. Οι κατακτητές με τους ταγμασφαλίτες οδηγούν τους αιχμαλώτους στην Πλατάνα, σ’ αυτόν το χώρο που βρισκόμαστε τώρα. Εδώ σ’ αυτόν τον τόπο συνεχίζουν το εγκληματικό τους έργο.

Εκτελούν τους:

1) ΧΡΙΣΤΟΦΟΡΟΥ ΔΗΜΗΤΡΙΟ από την Επανωμή

2) ΠΙΤΤΑΣ ΣΤΑΥΡΟΣ από τη Θεσ/νίκη

3) ΘΕΟΧΑΡΗ ΒΑΣΙΛΕΙΟ από την Κρήμνη

4) ΚΟΝΤΟ ΓΡΗΓΟΡΗ από την Κρήμνη

5) ΚΟΝΤΟ ΑΣΤΕΡΙΟ από την Κρήμνη

6) ΟΡΦΑΝΙΔΗ ΙΩΑΝΝΗ από το Νεοχώρι

7) ΘΕΟΔΟΣΙΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΟ από τη Ορμύλια

ΓΙΟΜΑΤΑΡΗ ΕΛΕΥΘΕΡΙΟ από την Ορμύλια

9) ΚΑΡΑΚΑΣΗ ΒΑΣΙΛΕΙΟ από το Σταυρό

10) ΗΛΙΑΔΗ ΚΟΡΝΗΛΙΟ από το Μελισσουργό

11) ΓΑΪΤΑΝΑΚΗ ΔΗΜΗΤΡΙΟ

12) ΧΑΪΔΕΥΤΟ ΣΠΥΡΟ.

Αυτά είναι τα γεγονότα που έμειναν βαθιά χαραγμένα στις μνήμες εκείνων που τα έζησαν, αλλά θα μείνουν και για μας τους νεώτερους σαν ένα από τα πιο λαμπρά παραδείγματα θυσίας για τη λευτεριά στα χρόνια της γερμανικής κατοχής."

Χρήστος Αθ. Φυλαχτός