Με καμάρι και δικαιολογημένη υπερηφάνεια ο λαός της Χαλκιδικής και ιδιαίτερα του Πολυγύρου, ανατρέχει σήμερα με τη σκέψη του στην ιστορική μέρα για τον τόπο μας όταν, στις 17 του Μάη του 1821, ο Πολύγυρος συνταράχτηκε από την ένοπλη εξέγερσή του κατά του Τούρκου δυνάστη.
Είχαν προηγηθεί ιστορικά γεγονότα μηνών. Όπως γράψαμε και σε άλλο σημείωμά μας, στις 23 Μαρτίου 1821, την ίδια μέρα που οι ξεσηκωμένοι Μωραΐτες καταλάμβαναν...
την Καλαμάτα, έφτασε στο Άγιον ‘Ορος ο μεγάλος πατριώτης Εμμ. Παπάς, με το τριίστιο πλοίο του επίσης μεγάλου πατριώτη Χατζή Βισβίζη από τη Λήμνο, φορτωμένο ως πάνω με όπλα και πολεμοφόδια και μικρή ομάδα ενόπλων. Ο Παπάς ήταν ορισμένος από τον αρχηγό της Φιλ. Εταιρείας Αλέξ. Υψηλάντη να ξεκινήσει επανάσταση στη Μακεδονία. Ο Παπάς διάλεξε τη Χαλκιδική, όπου υπήρχαν ελάχιστοι Τούρκοι και κόσμος με ακραιφνή πατριωτικά αισθήματα και πολλούς Φιλικούς. Ιδιαίτερα διάλεξε το Όρος ως τόπο προετοιμασίας και συγκέντρωσης επαναστατών, από τον ντόπιο πληθυσμό, αλλά και από το πλήθος των μοναχών των Αγιορείτικων Μονών. Παράλληλα, περίμενε εκεί την άφιξη του γνωστού οπλαρχηγού Ιωάννη Φαρμάκη, για να αναλάβει εκείνος το στρατιωτικό μέρος της εξέγερσης, ενώ ο Παπάς θα παρέμενε ο γενικός αρχηγός και ο χρηματοδότης της επανάστασης. Όμως ο Φαρμάκης, από τον Φεβρουάριο, μαζί με τον Γεωργάκη Ολύμπιο, ενεπλάκησαν στο εκεί κίνημα του Υψηλάντη (Ιάσιο) και δε μπόρεσε να απεμπλακεί, μάλιστα αργότερα, μετά το Δραγατσάνι, πρόσφερε τη ζωή του στην εκεί επανάσταση.Έτσι ο Παπάς, περιμένοντας ματαίως τον Φαρμάκη και ετοιμαζόμενος συνεχώς, δίσταζε να ξεκινήσει, αν και είχε υπό τα όπλα κοντά 4.000 ενόπλους, αλλά και έναν άλλον Φαρμάκη, τον Στάμο Κάψα, Συκιώτη εκ Κασσάνδρας, ο οποίος στη συνέχεια πήρε το όνομα Χάψας, με το οποίο έμεινε στην ιστορία.
Τι γίνεται στον Πολύγυρο
Και ενώ αυτά συνέβαιναν στο Όρος, στον Πολύγυρο τα πράγματα πήραν ξαφνικά φωτιά. Ο Γιουσούφ της Θεσσαλονίκης, ανήσυχος για τις πληροφορίες που έφταναν επίμονα σ’ αυτόν, πως κάτι ετοιμαζόταν στη Χαλκιδική και ενώ στη Ν. Ελλάδα η επανάσταση είχε φουντώσει, στέλνει στον Πολύγυρο και σε ορισμένα άλλα κέντρα της Χαλκιδικής διαταγή, να παρουσιαστούν στη Θεσσαλονίκη και να κρατηθούν ως όμηροι, οι πλέον πιθανοί ηγέτες ενός ξεσηκωμού. Οι Πολυγυρινοί έκαναν την αφελή πονηριά και έστειλαν στον Γιουσούφ «δευτερότερα» πρόσωπα, πράγμα που βέβαια ενέτεινε τις υποψίες του ότι, όντως, κάτι γίνεται στον Πολύγυρο και στη Χαλκιδική γενικότερα.
Έτσι, δίνει εντολή σε δυο μεγάλα τμήματα ενόπλων, να σπεύσουν στον Πολύγυρο, να συλλάβουν και να του στείλουν τους ομήρους που ζητά, και να μείνει στον Πολύγυρο το στράτευμα αυτό, για να ελέγχει από εκεί όλη τη Χαλκιδική.
Στον Πολύγυρο, οι πληροφορίες πως επέρχονταν εναντίον του δυο ισχυρά σώματα ενόπλων, από 500 άνδρες το καθένα, αποθράσυνε την εκεί τουρκική φρουρά, μέλη της οποίας περιήρχοντο τους δρόμους, βρίζοντας και βιαιοπραγώντας κατά των χριστιανών κατοίκων.
Στην εκεί έκρυθμη κατάσταση –κατά πώς μας σώζει η παράδοση – ο πρώτος προεστός του Πολυγύρου Κύρκος Παπαγεωργάκης (θυμίζουμε τη μύησή του στη Φ. Εταιρεία), βγήκε στους δρόμους για να προστατέψει τους χριστιανούς. Όμως οι Τούρκοι, όχι μόνο αψήφησαν την παρέμβασή του, αλλά τον σκότωσαν εν ψυχρώ, καθιστώντας τον έτσι τον πρώτο νεκρό της Επανάστασης της Χαλκιδικής.
Η εξέλιξη αυτή των γεγονότων στον Πολύγυρο, δημιούργησε για τους Πολυγυρινούς μια κατάσταση εξαιρετικά δύσκολη. Πλήθος ένοπλοι Τούρκοι επέρχονται κατά του Πολυγύρου, ο επικεφαλής τους είναι νεκρός, ενώ οι Τούρκοι στην πόλη είναι εκτός ελέγχου. Αποφάσισαν, λοιπόν, να αμυνθούν με επίθεση! Επιτέθηκαν κατά του τούρκικου Φρουραρχείου και εξόντωσαν όλη την από 18 άνδρες τουρκική φρουρά και τον διοικητή της.
Ήταν η θρυαλλίδα – η φωτιά απλώνεται
Αυτό, βέβαια, δεν «μαζευόταν» πια. Είχε γίνει μια επίθεση που ήταν μια ένοπλη επανάσταση με πολλούς νεκρούς. Το πρωί της 17 του Μάη του 1821, αρχίζει ουσιαστικά η Επανάσταση της Χαλκιδικής. Και οι Πολυγυρινοί, που την ξεκίνησαν, έπρεπε να αποφασίσουν: Να περιμένουν τα τουρκικά σώματα να φτάσουν στον Πολύγυρο, με το βέβαιο ξέσπασμα της οργής τους; Να φύγουν, συν γυναιξί και τέκνοις στα βουνά; Ή να επιτεθούν κατά των αναμενόμενων Τούρκων;
Και αυτό πράγματι έκαναν. Πήραν τα όπλα, που είχαν, γέμισαν την καρδιά τους ηρωική διάθεση και έσπευσαν να συναντήσουν τους Τούρκους! Στις συγκρούσεις που ακολούθησαν, οι Πολυγυρινοί αντιμετώπισαν νικηφόρα τους Τούρκους, οι οποίοι υποχώρησαν και έφυγαν.
Η Επανάσταση της Χαλκιδικής γενικεύεται
Με τέτοια εξέλιξη πραγμάτων, αποφάσισε και ο Εμμ. Παπάς να αφήσει το Όρος και, μετά από σύναξη των αντιπροσώπων των Μονών στο Πρωτάτο και την ευλογία τους και την ανακήρυξη του Παπά ως «αρχηγό και προστάτη της Μακεδονίας», ξεκίνησε από εκεί, αφού χώρισε τους άνδρες του σε δυο σώματα. Στο ένα τέθηκε επικεφαλής ο ίδιος και στο άλλο ο έμπειρος στα όπλα Χάψας και κίνησαν προς την περιοχή της Θεσσαλονίκης, σαρώνοντας στην πορεία τους τις κατά τόπους τουρκικές φρουρές.
Τα άλλα είναι λίγο πολύ γνωστά. Ενώ ο Γιουσούφ κλείνεται σαν σκαντζόχοιρος στη Θεσσαλονίκη, περιμένοντας βοήθεια, φτάνει σύντομα εκεί με μεγάλη δύναμη ο Μπαϊράμ πασάς, ακολουθεί η ηρωική μάχη των Βασιλικών και η θυσία του Χάψα και των παλικαριών του, η πυρπόληση πλήθους χωριών της Χαλκιδικής, η υποχώρηση και η άμυνα των επαναστατών στην Ποτίδαια, η άφιξη, τον Οκτώβριο, του Αβδούλ Αβούδ εκεί, ο Χαλασμός της Κασσάνδρας (στις 30 Οκτωβρίου) και η κατάπνιξη, τελικά, έξι μήνες μετά την έκρηξη του Πολυγύρου, στο αίμα και στην τέφρα, της περιώνυμης Επανάστασης της Χαλκιδικής, η οποία, ωστόσο, παρά την τελική έκβασή της, πρόσφερε πολλά στη μεγάλη προσπάθεια της Ελλάδας μας να ελευθερωθεί, επί τέλους, από την μακραίωνη δουλεία της στους Τούρκους.
.jpg)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου