Το πρωί της 28ης Οκτωβρίου του 1940, με την απόρριψη του ιταλικού τελεσιγράφου από τον Έλληνα Πρωθυπουργό Ιωάννη Μεταξά, η Ελλάδα μπαίνει επίσημα στον πόλεμο εναντίον της Ιταλίας. Η Χαλκιδική συμμετείχε με 2 Συντάγματα Πεζικού, το 31o και το 66o που από τις πρώτες ημέρες του πολέμου πολέμησαν με αυτοθυσία και ηρωισμό.
Πολλοί Χαλκιδικιώτες έπεσαν για την πατρίδα στα Αλβανικά βουνά.
Ανάμεσά τους οι Ιερισσιώτες Βασίλειος Τζίτζιος στο ύψ. 802 (Μπούμπεσι) και Γεώργιος Μαραγκός στο Πόγραδετς, ο Γεώργιος Χασάπης και ο Κων/νος Λενούδης από την Στρατονίκη, κ.π.α. . Το υψηλό μαχητικό φρόνημα του... ελληνικού στρατού και η ικανότητα των ελλήνων αξιωματικών υπερκέρασαν στα πεδία των μαχών τις υπέρτερες, σε αριθμό και εξοπλισμό, στρατιωτικές δυνάμεις του εχθρού.
Σύντομα άρχισε η αντεπίθεση των Ελληνικών Σωμάτων στα βουνά της Β. Ηπείρου και την προέλασή τους κατάφερε να τη μετριάσει μόνο ο βαρύς χειμώνας του 1940-41. Γράφει σχετικά στο προσωπικό του ημερολόγιο ο Ιερισσιώτης Αργύρης Παπαργύρης, «23 Δεκεμβρίου. Ήλθε ένας στρατιώτης του ιππικού από το μέτωπο. Τον ρωτήσαμε πώς παν οι επιχειρήσεις του πολέμου. Μας λέγει ότι οι επιχειρήσεις παν καλά αλλά ήμασταν δέκα ημέρες νηστικοί μέσα στα χιόνια και τα άλογά μας ψόφησαν από την πείνα και το κρύο. Από ιππείς γίναμε πεζοί». Μεγάλος αριθμός στρατιωτών υπέφερε από κρυοπαγήματα και πολλοί από αυτούς έχασαν τη ζωή τους. Μεταξύ αυτών οι Ιερισσιώτες, Δημήτριος Κοντός του Νικολάου · άφησε την τελευταία του πνοή το 1941 στο 4ο Σ.Ν. Θεσ/νίκης όπου μεταφέρθηκε με κρυοπαγήματα από το μέτωπο σε ηλικία 25 χρ., και ο Ιωάννης Μανώλης ή Μανωλούδας· εξέπνευσε στην Ιερισσό τον Απρίλιο του 1942 σε ηλικία 32 χρ., μετά από εκτενή κρυοπαγήματα που υπέστη στο Αλβανικό μέτωπο. Την οπισθοχώρηση και την οριστική ήττα του Ιταλικού στρατού την απέτρεψε η Γερμανική εισβολή στην Ελλάδα στις 6 Απριλίου του 1941.
Συνεχίζεται... 
1) Αλέξανδρος Παπαγεωργίου, Αναμνήσεις από τον πόλεμο του 1940, εφ. “Πολίτης”, τ. 10ο, Οκτώβριος 2000.
2) Σκοτώθηκε στις 9 Μαρτίου του 1941 σε ηλικία 23 χρ.
3) Σκοτώθηκε στις 9 Δεκεμβρίου του 1940 σε ηλικία 21 χρ.
4) Σκοτώθηκε στις 15 Μαρτίου του 1941 σε ηλικία 32 χρ.
5) Σκοτώθηκε στις 9 Δεκεμβρίου του 1940 στο Πόγραδετς σε ηλικία 26 χρ.
6) Τα στοιχεία πάρθηκαν από απαντητική επιστολή της Δ.Ι.Σ. μετά από σχετικό ερώτημα.
7) Αργύρης Παπαργύρης, ανέκδοτο ημερολόγιο πολέμου. Ο Αργύρης Παπαργύρης, κάτοικος Ιερισσού, υπηρέτησε στο 66ο Σύνταγμα Πεζικού.
8 )Προσωπική μαρτυρία της Δήμητρας Κοντού Μήτρου, με την υπόδειξη σχετικών ντοκουμέντων, στον γράφοντα το 2010.
9) Προσωπική μαρτυρία του Νικόλαου Παπαζαρία και της Μαίρης Παγώνη, με την υπόδειξη σχετικών ντοκουμέντων, στο γράφοντα το 2016. Την ίδια ημέρα εξέπνευσε και η σύζυγός του.
Στη φωτογραφία:
Συσσίτιο στην Ιερισσό για τις οικογένειες των στρατευμένων στον πόλεμο.
Νοέμβριος του 1940.
Η αλληλεγγύη στα μετόπισθεν ήταν βασική προϋπόθεση για την επίτευξη του εθνικού σκοπού.
Φωτογραφία του Νικόλαου Παπαζαρία [Αρχείο Κυττάρου Ιερισσού]
Όρθιοι από αριστερά: Μαρίκα Γκατζιώνη, Κούλα Παπακωνσταντίνου, Ελένη Γκούτζιου, Κλεοπάτρα Παπαζαρία (δασκάλα), Άννα Παπαζαρία, Χρήστος Τσούξτος, Αμαλία Αβραμίδου. Κάτω: Θαλασσινός Παντελής (μάγειρας), Γεώργιος Συρόπουλος (βοηθός μάγειρα).
2ο μέρος
ΣΤΗ ΔΙΑΦΥΓΗ
Η ταχεία κατάρρευση της γιουγκοσλαβικής άμυνας είχε ως αποτέλεσμα την κατάρρευση του ασθενούς ελληνοαγγλικού μετώπου στην κεντρική Μακεδονία. Στις 23 Απριλίου του 1941 ο Στρατηγός Τσολάκογλου παραδόθηκε και ο Βασιλιάς με την κυβέρνηση εγκατέλειψαν την χώρα. Τμήματα του ελληνικού, αγγλικού και νεοζηλανδικού στρατού οπισθοχωρούν μέσω της χερσονήσου του Άθω και της Σιθωνίας. Ιδιαίτερα από τη περιοχή της Ιερισσού. Οι Ιερισσιώτες όπως και οι κάτοικοι των γύρω χωριών, προσπαθούν να τους βοηθήσουν και να τους περιθάλψουν . Έξω από την κωμόπολη οι στρατιώτες, στην περιοχή του λιμανιού και της εκκλησίας του Αγίου Παύλου, αφήνουν ή ανατινάζουν οχήματα, άρματα και πολεμοφόδια . Πλοία και υποβρύχια του Ελληνικού Ναυτικού, για δύο ημέρες, τους μεταφέρουν από τον κόλπο του Αγίου Όρους στη Μέση Ανατολή. Πολλοί όμως καθυστερούν και μένουν πίσω. Ιερισσιώτες ψαράδες και ναυτικοί τους φυγαδεύουν με κίνδυνο της ζωής τους στην Λήμνο και στη Λέσβο, για να φύγουν αργότερα για το Κάιρο και την Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου . Μαζί τους διαφεύγουν στη Μέση Ανατολή πολλοί Χαλκιδικιώτες που υπηρετούσαν τότε στο Ελληνικό Ναυτικό. Όπως οι Ιερισσιώτες Νικόλαος Παπαστεριανός του Γεωργίου, υπηρέτησε καθ΄ όλη τη διάρκεια του πολέμου στο αντιτορπιλικό «Βασίλισσα Όλγα» ως υδροφωνητής, και ο Χρήστος Μητσάκας του Δημητρίου, υπηρέτησε στο θρυλικό υποβρύχιο «Παπανικολής» ως πυροβολητής .
Ομάδα νεαρών με αρχηγό τον Γιάννη τον Κερκυραίο κατέστρεφε το πολεμικό υλικό που άφηνε πίσω του ο στρατός, για να μη πέσει στα χέρια των Γερμανών. Παράλληλα και για μήνες περιέθαλπαν, με την βοήθεια των συγχωριανών τους, τους Άγγλους και τους Νεοζηλανδούς στρατιώτες που κρυβόταν στις καλύβες, καθώς και στα γύρω υψώματα της Ιερισσού, μέχρι να μπορέσουν να τους μεταφέρουν σε κάποιο νησί . Σχεδόν όλοι οι κάτοικοι της περιοχής που διέθεταν σκάφος μετείχαν με κίνδυνο της ζωής τους στη διαφυγή. Ανάμεσά τους και ο παλιός μακεδονομάχος Αστέριος Ψέμμας . Τη διάσωσή του μέσω της περιοχής της Ιερισσού και του Αγίου Όρους σώζει στο βιβλίο του «Με τόλμη για την ελευθερία» ο Νεοζηλανδός ανθυπολοχαγός, τότε, και μετέπειτα υποστράτηγος W. B. “Sandy” THOMAS . Αργότερα, η κυβέρνηση της Νέας Ζηλανδίας για να τιμήσει τους ανθρώπους που με αυτοθυσία περιέθαλψαν και βοήθησαν τους στρατιώτες της, έστειλε ευχαριστήρια επιστολή στην Ιερισσό και στις γύρω από αυτήν κοινότητες.
ΚΙΝΔΥΝΟΣ ΠΡΟΣΑΡΤΗΣΗΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΟΡΟΥΣ ΣΤΟ ΒΟΥΛΓΑΡΙΚΟ ΚΡΑΤΟΣ
Με την παράδοση της Ελλάδας στους Γερμανούς ξεκίνησε η τριχοτόμηση του Ελληνικού κράτους ανάμεσα στην Ιταλική, Γερμανική και Βουλγαρική ζώνη Κατοχής. Η κεντρική Μακεδονία έμεινε κάτω από γερμανική διοίκηση ενώ ανατολικά από τον Στρυμόνα ως τον Έβρο με τις νήσους Θάσο και Σαμοθράκη πέρασε στα χέρια των Βουλγάρων. Οι Βούλγαροι γρήγορα ενσωμάτωσαν την Α. Μακεδονία και τη Θράκη στο Βουλγαρικό κράτος και ξεκίνησαν μία συστηματική προσπάθεια αφελληνισμού της περιοχής. Χιλιάδες Έλληνες εκτοπίστηκαν προς τις γερμανοκρατούμενες περιοχές της Μακεδονίας. Παράλληλα ζητούσαν από τους Γερμανούς και την είσοδο βουλγαρικού στρατού στην Αθωνική πολιτεία. Για τον λόγο αυτόν προωθήθηκε ένα βουλγαρικό τάγμα, από τις πρώτες ημέρες της Κατοχής, στην Ιερισσό. Μπροστά στον κίνδυνο της Βουλγαρικής Κατοχής του Αγίου Όρους και της μετέπειτα ενσωμάτωσής του στο βουλγαρικό κράτος, η Έκτακτη Διπλή Ιερά Σύναξη έστειλε επιστολή στον Αδόλφο Χίτλερ που ζητούσε να τεθεί η Αθωνική Πολιτεία «υπό την υψηλήν προστασία του και κηδεμονίαν». Στην επιστολή αυτή αντέδρασαν η ρωσική Ι. Μ. Παντελεήμονος και η βουλγαρική Ι. Μ. του Ζωγράφου και ιδιαίτερα ο ρώσος αντιπρόσωπος της Ι. Μ. Παντελεήμονος Βασίλειος Κριβοσέιν .
Με αυτόν τον τρόπο απαγορεύτηκε στον βουλγαρικό στρατό η είσοδος στο Α.Ο. και εγκαταστάθηκε γερμανική φρουρά στην Ιερισσό υπό την διοίκηση του Γιάριν. Ο έλεγχος και η άδεια εισόδου πολιτών στο Α.Ο. δινόταν από τον σταθμάρχη της Ελλην. Χωροφυλακής Ιερισσού.
ΣΗΜΕΙΏΣΕΙΣ
1) Παντελής Τσολοδήμος, Ενθυμήματα από τη Χαλκιδική, Θεσ/κη 1984, σ.139.
2) Ιωάννης Καραδήμος, βιογραφία, Ιανουάριος 2012, Αθήνα, σ.16.
3) Άννα Μητσάκα, Από την εθνική αντίσταση στην Ιερισσό, περιοδικό «Κύτταρο Ιερισσού», τ.12/2015, σ.5.
4) Το υποβρύχιο «Παπανικολής» κατά τη διάρκεια της Κατοχής βομβάρδισε στον κόλπο της Ιερισσού τις εγκαταστάσεις του εργοστασίου στο Στρατώνι. Με αυτό τον τρόπο ήθελε να περιορίσει την μεταφορά μεταλλεύματος από το Στρατώνι προς την Γερμανία.
5) Ο Γιάννης ο Κερκυραίος, όπως ήταν γνωστός λόγω της καταγωγής του, εξασκούσε το επάγγελμα του αρτοποιού στην Ιερισσό. Το εργαστήριό του το είχε στην παλιά αγορά της Ιερισσού. Στην οπισθοχώρηση του στρατού βοήθησε και περιέθαλψε πολλούς στρατιώτες και βοήθησε κατά τα πρώτα χρόνια της Κατοχής οικογένειες της Ιερισσού που ήταν σε ένδεια.
6) Ιωάννης Καραδήμος, ό. π. , ο Ι. Καραδήμος του Βασιλείου, γεν. 1921, μετείχε ο ίδιος στη περίθαλψη των στρατιωτών και αργότερα στον ΕΛΑΣ.
7) Άννα Μητσάκα, ό. π. , σ.5.
W. B. “Sandy” THOMAS, Με τόλμη για την ελευθερία, ελλην. έκδοση «εν πλώ», Μετάφραση-ιστορική έρευνα Γιώργος Σπανός, Αθήνα 2015, σ. 238-240. 9) Μέχρι πρόσφατα η επιστολή αυτή κοσμούσε τους τοίχους του Δ.Κ. Ιερισσού.
10) Δημήτριου Γ. Τσάμη, Άγιον Όρος. Προσέγγιση στην πρόσφατη ιστορία του, Θεσ/κη 1985, σ. 24-25.
11) Δημήτριου Γ. Τσάμη, ό. π. , σ.26. Έγιναν δύο ακόμα απόπειρες, το 1943 και το 1944, από το Βουλγαρικό στρατό να εισέλθει στο Α.Ο..
12) Η πληροφορία για το όνομα του γερμανού στρατιωτικού διοικητή ή υποδιοικητή στην Ιερισσό δόθηκε στο γράφοντα από την κα Κατίνα Ψυχογιού, τον Ελανίτη Θεόδωρο Γκατζώνη και τον κο Ιωάννη Μαρίνο. Γενικά στην Ιερισσό οι Γερμανοί, οι περισσότεροι από την Αυστρία, άφησαν καλές αναμνήσεις, αν και κατακτητές. Για τον Γιάριν όσοι τον θυμούνται μιλούν για έναν φωνακλά αλλά καλοκάγαθο στρατιωτικό. Το ίδιο και για τον υπεύθυνο αξιωματικό στο γερμανικό φυλάκιο της Ουρανούπολης, τον Χανς.
12) Δημήτριου Γ. Τσάμη, ό. π. , σ. 37.
Συνεχίζεται...
Στη φωτογραφία:
Ευχαριστήριο της κυβέρνησης της Ν. Ζηλανδίας προς την τότε κοινότητα Ιερισσού για τη βοήθεια και την περίθαλψη των Νεοζηλανδών στρατιωτών στον Β' Π.Π..
.JPG)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου