Α π ρ ι λ ο μ ά η μ ο υ...

(από το Γ. Ι.Ζωγραφάκη)

   

Σημαντικά πράγματα έχουμε να θυμηθούμε, αλλά και να τιμήσουμε, εμείς εδώ στη Χαλκιδική, τώρα τον Απριλομάη, τα οποία ωστόσο ή περνούν απαρατήρητα ή ελάχιστα μας απασχολούν.

Απρίλης

Ένα ιστορικό γεγονός, που αφορά την τοπική μας ιστορία είναι ο ξεσηκωμός και η σφαγή των προκρίτων του Πολυγύρου, που έγινε εδώ στον Πολύγυρο στις 22 Απριλίου 1854. Ήταν τότε, που με αφορμή τον Κριμαϊκό πόλεμο, αποφασίστηκε επαναστατικό κίνημα στη Μακεδονία. Το προερχόμενο από την ελεύθερη Ελλάδα επαναστατικό σώμα, με αρχηγό τον...

Τσάμη Καρατάσο (γιο του ονομαστού οπλαρχηγού του ’21 Αναστάσιου Καρατάσου), αποβιβάστηκε στο Καλαμίτσι, στις 6 Απριλίου 1854 και, αφού εξόντωσε την ισχυρή τουρκική δύναμη στη Συκιά, προχώρησε, αν και βραδέως, προς Νικήτη και Άγιο Νικόλαο (Πάσχα, 10 Απριλίου), ενισχυόμενο συνεχώς από πολλούς εντόπιους εθελοντές. Όμως, ατμοκίνητο πολεμικό πλοίο των –συμμάχων των Τούρκων! – Γάλλων, κανονιοβόλησε τα μικρά πλοία που συνόδευαν, με εφόδια κυρίως, τον Καρατάσο, αφήνοντάς τον χωρίς μολύβι, μπαρούτια κλπ, ενώ εν τω μεταξύ ισχυρό τουρκικό σώμα οχυρώθηκε μέσα στο χωριό της Ορμύλιας.

Ο Καρατάσος έστειλε τον Αθ. Βλαχομιχάλη, με 50 άνδρες, στη Γερακινή, για να εμποδίσει νέες ενισχύσεις των Τούρκων από Πολύγυρο ή Άγ. Μάμα. Από τη Γερακινή ο Βλαχομιχάλης στράφηκε προς τον Πολύγυρο, όπου «*οι Πολυγυρινοί, τον υποδέχτηκαν, αυτόν και τους άνδρες του, ως ελευθερωτές από τον τουρκικό ζυγό. Μαθαίνοντας μάλιστα, ότι το γαλλικό πολεμικό βύθισε τα πλοία του Καρατάσου, μάζεψαν και πρόσφεραν τα μολυβένια βαρίδια από τα καντάρια τους, αφού το μολύβι του Καρατάσου βούλιαξε με τα πλοία»!, ενώ ταυτόχρονα 100 και πλέον Πολυγυρινοί εντάχθηκαν στο σώμα του Βλαχομιχάλη. Όλοι αυτοί έσπευσαν να αντιμετωπίσουν ισχυρή δύναμη 500 ενόπλων, ατάκτων Τούρκων, τους οποίους αντιμετώπισαν, οχυρωμένοι, στην περιοχή του Καβρόλακκα, τους νίκησαν και τους υποχρέωσαν να επιστρέψουν, με απώλειες, προς τη Γαλάτιστα. Όμως, στην Ορμύλια ο Καρατάσος αποτυγχάνει να καταβάλει τους Τούρκους, που είναι πλέον ενισχυμένοι σημαντικά, σε 3.000 άνδρες, ηττάται τελικώς και υποχωρεί προς το Άγ. Όρος. Ταυτόχρονα φεύγει και ο Βλαχομιχάλης από τον Πολύγυρο, για να συναντήσει, μέσω Βραστών, τον Καρατάσο, και «ο Πολύγυρος έμεινε απροστάτευτος, στο έλεος της εκδίκησης των Τούρκων –με την κατηγορία μάλιστα ότι οι Πολυγυρινοί συμμετείχαν στη μάχη του Καβρόλακκα, ενταγμένοι στο σώμα του Βλαχομιχάλη». Γνωρίζοντας τα συνήθη τουρκικά αντίποινα, «την επομένη, 22 Απριλίου 30 πρόκριτοι του Πολυγύρου, σπεύδουν στην είσοδο της πόλης, για να «υποδεχθούν» τον Χασάν Αγά που, επικεφαλής 700 ενόπλων, επέρχεται κατά του Πολυγύρου». Όμως, εκεί που είναι ο χώρος του σημερινού αρχαιολογικού Μουσείου, σε μια ριζιμιά άσπρη πέτρα –γι αυτό και «Ασπροβόλα» τ’ όνομά της- ο Χασάν κατέσφαξε 27 από αυτούς (οι άλλοι 3 ξέφυγαν προσωρινά), τα ονόματα των οποίων είναι αναγραμμένα στο Ηρώο της πόλης, και είναι:

Γιαννάκης Παπαγεωργάκης –Αικατερινάρης (γιος του Κύρκου Παπαγεωργάκη) – Βασίλειος Τσίγκας – Νικ. Κολοβόντας – Πέτρος Οπλαρχηγός – Βασίλειος Τσιόλας – Ιωάννης Γαλανός – Μιχαήλ Χατζής – Νικ. Παπαλεωνίδας – Δημ. Μπανάβας – Μιχαήλ Μαρέτης – Κων/νος Νέστος – Νικόλαος Γαλανός – Δημ. Δαούτης – Νικ. Αγιομαμίτης – Κων/νος Καρίτης – Νικ. Κούτλος – Δημ. Μπαντές – Νικ. Κατσίκας – Μιχ. Συκιώτης – Θεοδόσιος θεοδοσούδης - Ιωάννης Κουρούς – Δημ. Σουληνάρης – Αθ. Τάσιος – Παναγ. Κουτσουμπός – Ιωάν. Καλθής – Άγγελος Μουχτής – Δημ. Μάντης – τα πιο πολλά ονόματα γνωστά και σήμερα στον Πολύγυρο.

Απρίλης, λοιπόν, 22. Πόσοι από εμάς τη θυμόμαστε αυτή την ημερομηνία; Κι όταν βλέπουμε τις πινακίδες, σε κεντρικό δρόμο του Πολυγύρου, «οδός 22ας Απριλίου 1854», θυμόμαστε τι αυτό σημαίνει;

(* τα αποσπάσματα από το βιβλίο μου «Σαν παραμύθι 2»)

……………………………………………………………………………………………………………………………

Μάης

Πρώτο μαγιάτικο ιστορικό γεγονός για τη Χαλκιδική είναι η Μάχη της Αγ. Αναστασίας (2 Μαΐου 1905), ένα σημαντικό γεγονός του Μακεδονικού Αγώνα, για την οποία μάχη δημοσιεύτηκαν δυο εκτενή άρθρα μου στον «ΠΑΓΧΑΛΚΙΔΙΚΟ ΛΟΓΟ», το δεύτερο στηριγμένο στο, άγνωστο σχεδόν βιβλίο του στρατηγού Ι. Σ. Αλεξάκη «Αι δύο αδελφαί Κρήτη και Χαλκιδική». Ασφαλώς η μάχη αυτή δεν είναι όσο θα έπρεπε γνωστή και δεν τιμάται όπως ασφαλώς της αξίζει.

17 του Μάη 1821: Η Επανάσταση της Χαλκιδικής

Βέβαια, κορυφαίο μαγιάτικο ιστορικό γεγονός, που αφορά άμεσα τον τόπο μας, είναι η Επανάσταση της Χαλκιδικής. Σημάδεψε την ιστορία του τόπου μας εδώ, στις 17 του Μάη του 1821. Ξημερώνοντας την ημερομηνία αυτή, οι Πολυγυρινοί πήραν τα όπλα και εξόντωσαν την τουρκική φρουρά του Πολυγύρου, αφού, την προηγούμενη το βράδυ, οι Τούρκοι είχαν σκοτώσει τον πρώτο προεστό του τόπου, τον Κύρκο Παπαγεωργάκη, ενώ είχαν φτάσει πληροφορίες ότι επέρχονταν κατά του Πολυγύρου 500 + 500 ένοπλοι Τούρκοι, για να πάρουν βιαίως τους ομήρους που ζητούσε ο Γιουσούφ της Θεσσαλονίκης, τους οποίους οι Πολυγυρινοί δεν του έστειλαν.

Οι Πολυγυρινοί, έχοντας παρακούσει τις εντολές του Τούρκου πασά και, προ παντός, έχοντας εξοντώσει την τουρκική φρουρά, έχουν ουσιαστικά κηρύξει επανάσταση –την επανάσταση την οποία διστάζει να κηρύξει, από το Άγ. Όρος, όπου βρίσκεται από τις 23 Μαρτίου, ο Εμμ. Παπάς, μάταια περιμένοντας να φτάσει εκεί ο Ι. Φαρμάκης. Και αυτή την επανάσταση οι Πολυγυρινοί την ξεκινούν πλέον συνειδητά, μη δεχόμενοι τη μόνη πλέον λύση που τους απομένει, να φύγουν δηλαδή προς τα όρη. Και η συνέχεια της αποκοτιάς τους αυτής είναι εντυπωσιακή: Παίρνουν τα όπλα, που διαθέτουν, και σπεύδουν να αντιμετωπίσουν, μακράν του Πολυγύρου, τα δύο σώματα τουρκικού στρατού, τα οποία, από διαφορετικές κατευθύνσεις, επέρχονται κατά του Πολυγύρου, τα οποία και αντιμετωπίζουν με επιτυχία, υποχρεώνοντάς τα να επιστρέψουν «οίκαδε», με απώλειες. Είναι αυτή η πρώτη μάχη και η πρώτη νίκη της περιώνυμης Επανάστασης της Χαλκιδικής, την έναρξη της οποίας γιορτάζουμε στις 17 του Μάη – ή, τέλος πάντων, την πιο κοντινή, σ’ αυτή την ημερομηνία, Κυριακή.

Επίσης, πρέπει να τονίσουμε πως σημαντικό ρόλο για την επανάσταση αυτή έπαιξε το γεγονός ότι, στον Πολύγυρο, στο Άγ. Όρος, και σε άλλα σημεία της Χαλκιδικής, υπήρχαν Φιλικοί, που είχαν προετοιμάσει το έδαφος ώστε, το αναμενόμενο πανελληνίως γενικό επαναστατικό κίνημα, να έχει τελικά επιτυχία. Επίσης πρέπει να τονιστεί πως η Επανάσταση της Χαλκιδικής συνέβαλε σημαντικά στην επιτυχία της μεγάλης Επανάστασης του 1821 –πληρώνοντας βέβαια πολύ ακριβά της συμμετοχή της στην Επανάσταση, αφού γνώρισε ολοσχερή καταστροφή.

(ΓΖ, 22 Απρίλη 2018)