Η ιστορία της Αρναίας μέσα από δύο ταινίες

Η  προβολή δύο αρχαιολογικών ταινιών της Ελένης Στούμπου-Κατσαμούρη, που αναδεικνύουν την ιστορία της Αρναίας, πραγματοποιήθηκαν την Κυριακή στην αίθουσα του Δημαρχείου Αρναίας. Στην εκδήλωση προβλήθηκε ταινία με θέμα τις ανασκαφές στο λόφο του Προφήτη Ηλία και στη συνέχεια μια άλλη δεκάλεπτη ταινία με τίτλο...
¨Το φιλοδώρημα του Μαστόρου¨, που αναφέρεται στην αναστήλωση του Ιερού Ναού του Αγίου Στεφάνου, που είχε καταστραφεί ολοσχερώς από πυρκαγιά.

ΟΙ ΤΑΙΝΙΕΣ
– “Προφήτης Ηλίας Αρναίας’, 45′.00”, 2004. Σενάριο-σκηνοθεσία: Eλένη Στούμπου-Κατσαμούρη, επιστημονική επιμέλεια: Iωακείμ Παπάγγελος, παραγωγή: Eφορεία Αρχαιοτήτων Χαλκιδικής και Αγίου Όρους. Πρώτη προβολή, Αρναία Χαλκιδικής, 29 Νοεμβρίου 2015. Η ταινία γυρίστηκε με κάμερα στο χέρι, ακολουθώντας ζωντανά την εξέλιξη της ανασκαφής από το Σεπτέμβριο μέχρι το Νοέμβριο του 2003. Οι σκηνές είναι όλες αυθεντικές και δεν υπάρχει καμία σκηνοθετική παρέμβαση στην πορεία των εργασιών. Οι θεατές θα δουν να αποκαλύπτεται η βυζαντινή ακρόπολη του Προφήτη Ηλία, ευρήματα να βγαίνουν στο φως και κάποια από αυτά συντηρημένα, μερικούς μήνες αργότερα στα εργαστήρια συντήρησης της Εφορείας. Μια ταινία για την πραγματική διαδικασία της ανασκαφής με τα ερωτήματα, τις ανατροπές, τις δυσκολίες και την ποίηση του φυσικού περιβάλλοντος.

– “Το φιλοδώρημα του μαστόρου“, 10′.00”, 2007. Σενάριο-σκηνοθεσία, παραγωγή: Eλένη Στούμπου-Κατσαμούρη. Πρώτη προβολή στο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, 2007. Η ταινία παρουσιάζει το ξεχασμένο έθιμο των μαστόρων με αφορμή το κλείσιμο της στέγης του Αγίου Στεφάνου, το Σεπτέμβριο του 2006, μετά την καταστροφική πυρκαγιά του 2005 και την πολύμηνη ανασκαφή που ακολούθησε κι αποκάλυψε ότι η Αρναία δεν υπάρχει από το 17ο αι., όπως νομίζαμε μέχρι πρόσφατα, αλλά από τον 4ο αι., στα πρωτοχριστιανικά χρόνια. Η ταινία ξεκινά με πλάνα αρχείου από την καταστροφική πυρκαγιά, καταγράφει το εσωτερικό του μνημείου στη διάρκεια της ανασκαφής στο δάπεδο του ναού και της αποκατάστασης των ζημιών και κλείνει με το ευφρόσυνο έθιμο των μαστόρων που σκοπό είχε να στολίσει με ευχές το σκέπασμα του κτιρίου.

Ιστορικά: Προφήτης Ηλίας Αρναίας

Ο λόφος του Προφήτη Ηλία έχει όμορφη θέα και ήταν ανέκαθεν στρατηγικό σημείο ελέγχου της περιοχής. Βρίσκεται κοντά στην Αρναία και θεωρείται η ακρόπολη των αρχαίων Αρνών που αναφέρει ο Θουκυδίδης στον Πελοποννησιακό πόλεμο. Οι ανασκαφές του 2003 από τη 10η Εφορεία Βυζαντινών Αρχαιοτήτων με επικεφαλής τον αρχαιολόγο Ι. Παπάγγελο ανέδειξαν το τείχος, ενώ στις πλαγιές σώζονται τα ερείπια της Ακρόπολης. Εχουν βρεθεί κεραμικά, νομίσματα και τάφοι. Ο λόφος πήρε το όνομά του από το ξωκλήσι που υπάρχει εκεί. Αναφέρεται από την περίοδο του μακεδονικού αγώνα (1904- 8), αλλά ίσως ξανακτίστηκε μεταγενέστερα.

Ο αρχαιολογικός χώρος του Προφήτη Ηλία ταυτίζεται από μερίδα μελετητών με την θέση της αρχαίας Αρναίας, χωρίς η θεωρία να έχει τεκμηριωθεί απόλυτα. Ο Θουκυδίδης ίσως να είναι και η μοναδική αξιόπιστη πηγή για την αρχαία πόλη. Ο μεγάλος Αθηναίος στρατηγός και ιστορικός αναφέρει ότι ο Σπαρτιάτης στρατηγός Βρασίδας, κατευθυνόμενος με τον στρατό του από την αρχαία Άκανθο προς την Αμφίπολη, αναχώρησε από την πόλη Αρναί.

Επί ταύτην (τήν ΄Αμφίπολιν) ουν ο Βρασίδας άρας εξ’ ΄Αρνών της Χαλκιδικής επορεύετο τω στρατώ και αφικόμενος περί δείλην επί τον Αυλώνα και Βορμίσκον. (Θουκυδίδης IV,103).

Βασιζόμενοι σε ιστορικά στοιχεία και αρχαιολογικά ευρήματα υποθέτουμε ότι η θέση της αρχαίας πόλης Αρναί βρισκόταν στα βόρεια του λόφου του Προφήτη Ηλία. Κατά άλλους μελετητές αρχαιολόγους, περιμετρικά του λόφου βρισκόταν μια άλλη αρχαία πόλη, η Αυγαία, και στην κορυφή του ήταν κτισμένη η ακρόπολή της. Για την πόλη Αρναί λέγεται ότι ήταν αποικία των Ανδρίων, υπόθεση που ενισχύεται από το γεγονός ότι στην Ανδρο, μετά την περίοδο των Περσικών Πολέμων, αναφέρεται πόλη με το όνομα Αρνη. Αγνωστος είναι, επίσης, ο χρόνος αλλά και η αιτία καταστροφής των Αρνών. Ισως ακολούθησε την τύχη των πόλεων της Ολυνθιακής Ομοσπονδίας τις οποίες κατέστρεψε ολοσχερώς ο βασιλιάς της Μακεδονίας, Φίλιππος ο Β΄.

Αυτό το οποίο έχει επιβεβαιωθεί είναι το ότι στο λόφο του Προφήτη Ηλία η ανθρώπινη εγκατάσταση ήταν οργανωμένη ήδη κατά τους προϊστορικούς χρόνους (περί τον 15ο αι. π.Χ.) και συνεχίστηκε, σχεδόν αδιάλειπτα, μέχρι τον 14ο αιώνα μ.Χ. Οι λόγοι για τους οποίους στην περιοχή υπήρχε συνεχής κατοίκηση είναι προφανείς: το σημείο διαθέτει φυσική οχύρωση, υπάρχει πόσιμο νερό, υπάρχουν εύφορα εδάφη στον παρακείμενο κάμπο, τα δάση της περιοχής είναι πλούσια και οι περιοχές με τα μεταλλεία –από τον Στανό μέχρι τον Iσβορο– είναι σχετικά κοντά.

Οι ενδείξεις συγκλίνουν στο ότι ο οικισμός στον Προφήτη Ηλία, ή στον Αϊ-Λιά όπως ονομάζουν το λόφο οι κάτοικοι της περιοχής, έφτασε στην μεγάλη του ακμή κατά τον 5ο και 4ο αιώνα π.Χ., και για δεύτερη φορά κατά την ρωμαιοκρατία. Οι περίοδοι αυτές πρέπει να έχουν άμεση σχέση με την έξαρση της μεταλλευτικής δραστηριότητας στην περιοχή, η οποία ως γνωστόν ήταν από την αρχαιότητα πλούσια σε μεταλλεύματα ασημιού και χρυσού. Υπάρχουν, εξάλλου, και σαφείς ενδείξεις που υποστηρίζουν αυτή τη θεωρία, αφού οικοδομικά υλικά που χρησιμοποιήθηκαν στο κάστρο και στις οικίες του μεσαιωνικού οικισμού προέρχονται από τον τεμαχισμό λίθινων τριβείων από τον εξοπλισμό των αρχαίων μεταλλείων.

Και ενώ οι ιστορικές πηγές επιβεβαιώνουν ότι ο ρωμαϊκός οικισμός υπήρχε μέχρι και τον 4ο αιώνα μ.Χ. με πιθανή περίοδο καταστροφής του τα μέσα του 6ου αιώνα, από τις ανασκαφές φαίνεται ότι στο λόφο του Προφήτη Ηλία υπήρξε κι ένας μεσοβυζαντινός οικισμός πάνω στον οποίο κτίστηκε το κάστρο και ο μετέπειτα οικισμός. Το κάστρο περικλείει μια έκταση 2.200 τετραγωνικών μέτρων, είχε σχήμα ακανόνιστου κύκλου και κατασκευάστηκε στην κορυφή του λόφου με τους λίθους που είχαν χρησιμοποιηθεί σε πρότερες οικοδομικές φάσεις. Κάποια τμήματά του σώζονται σε ύψος μέχρι 2 μέτρα, ενώ σύμφωνα με τους αρχαιολόγους δεν ξεπερνούσε τα 5 μέτρα. Ηταν κτισμένο με λάσπη και είχε χρησιμοποιηθεί ασβεστοκονίαμα μόνο σε μερικά σημεία της εξωτερικής πλευράς.

Η εκδήλωση έγινε υπό την αιγίδα της Εφορείας Αρχαιοτήτων Χαλκιδικής και Αγίου Όρους και του Αριστοτελείου Πνευματικού Κέντρου του Δήμου Αριστοτέλη.

halkidikinews.gr