ΕΘΙΜΑ ΤΩΝ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΩΝ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ TΟΥ ΠΟΛΥΓΥΡΟΥ ΧΑΛΚΙΔΙΚΗΣ

 Η γιορτή των Χριστουγέννων με τα σχετικά έθιμά της αρχίζει στην περιοχή μας από την Παραμονή. Μεγάλοι και μικροί  είναι πλήρως απασχολημένοι. Οι νοικοκυρές, για να ετοιμάσουν το σπιτικό, να φτιάξουν τα γλυκά και το χριστόψωμο και να στολίσουν το δέντρο. Οι νοικοκυραίοι για να ψωνίσουν, να βρουν το “χριστόξυλο” και  να τακτοποιήσουν τα ζώα.
Τα παιδιά  είναι όλο χαμόγελα  γιατί άρχισαν οι...
  διακοπές των εορτών, για τα δώρα που θα πάρουν και  προπαντός, για τον “παρά”, που θα εισπράξουν λέγοντας τα κάλαντα.

Το “χριστόψωμο” (ή”κλίκ'” ή “κ’λούρα” ή “μπουγάτσια”) είναι συνήθως σκέτο ψωμί, που ψήνεται σε λαδωμένο ταψί. Στην επιφάνειά του φιλοτεχνούν με ζυμάρι, σταφίδες και ψίχες από καρύδι ή μύγδαλο, πλουμίδια, που παριστάνουν σταυρούς, κύκλους, άνθη. Στο κέντρο του σταυρού τοποθετούν ένα άσπαστο καρύδι, ενώ στις κεραίες του τοποθετούν σύκα λιασμένα, σταφίδες κ.λπ.
Σε μερικά χωριά, εκτός από τον κεντρικό σταυρό, κάνουν ένα κύκλο με ζυμάρι για το κέντρο και τέσσερα ημικύκλια για τις άκρες και περιφερειακά του στολισμένου με καρυδόψιχα σταυρού, τοποθετούν μικρά στρογγυλά κουλουράκια, σε αριθμό τόσα, όσα τα μέλη της οικογένειας και μερικά επιπλέον: ένα για την Παναγία ή το εικονοστάσι, ένα για το σπιτικό, ένα για τον ξενιτεμένο, αν υπάρχει. Σ’ ένα από.... τα κουλουράκια μπαίνει και “παράς”. Μόλις βγει από το φούρνο, αλείφεται με λιωμένο μέλι ή ζαχαρόνερο, για να γλυκάνει το Χριστό• αλλού, το αλείφουν με κόκκινο γλυκό πιπέρι, για να “πάρει όψη”.

Όταν νυχτώσει, συγκεντρώνεται όλη η οικογένεια γύρω από το τραπέζι (σουφρά ), όπου βρίσκεται το χριστόψωμο. Αφού θυμιάσει η νοικοκυρά όλο το σπίτι,  ο αρχηγός ή ο γεροντότερος της οικογένειας παίρνει το μαχαίρι, σταυρώνει το χριστόψωμο τρεις φορές και ευχόμενος: “καλώς μας ήρτι Χριστός! Να μας βουθήσ’! κι του χρόνου!”. το κόβει και δίνει στο κάθε μέλος της οικογένειας ,ξεκινώντας από τον μεγαλύτερο σε ηλικία και πηγαίνοντας προς τον μικρότερο με τη σειρά ,το κομάτι του για να δούνε ποιός έτυχε το νόμισμα και είναι ο τυχερός.

Η  νοικοκυρά θα ζυμώσει τα γλυκά που είναι τα “σαλιάρια” και τα “φοινίκια” και κάνει το σαραγλί και το κανταίφι (παραδοσιακα σιροπιαστά).
 Ο νοικοκύρης, εκτός των άλλων (προμήθεια τροφίμων, αγορά ενδυμάτων, υποδημάτων και δώρων για τα παιδιά), πρέπει να διαλέξει το “χριστουγεννιάτικο ξύλο”, (χριστόξυλο ) που θα καίει όλη τη νύχτα, για να ζεσταίνει την Παναγιά με το νεογέννητο της. Το ξύλο αυτό θα πρέπει να είναι “τρανό και χοντρό”, για να είναι τρανός (σπουδαίος) και χοντρός (πλούσιος) ο νοικοκύρης του σπιτιού. Ακόμη, το ξύλο αυτό δεν το σβήνουν, διότι θεωρείται πως θα σβήσει και η καλή κατάσταση του σπιτιού. Επίσης, η στάχτη του νομίζεται ότι έχει αποτρεπτική δύναμη και γι’ αυτό μαζεύεται και ρίχνεται στα χωράφια, για να προφυλάσσει τα σπαρτά από βλαβερά έντομα και σκουλήκια. 

Το βράδυ της Παραμονής (ή το πρωί) της γιορτής καίουν στο τζάκι κλαδί από χλωρό πουρνάρι, για αποτροπή του κακού ή για την υγεία της οικογένειας. Μάλιστα, από το είδος και την ένταση του “πραπαλίσματος” των φύλλων μαντεύουν την τύχη των μελών του σπιτικού.
Βάζουν κοντά στη φωτιά μια άσπρη πέτρα, για να περάσει η οικογένεια “άσπρη χρονιά”! Η πέτρα αυτή μένει στην ίδια θέση ως την Υπαπαντή (2 Φεβρουαρίου), οπότε μεταφέρεται στα χωράφια, για να αποτρέπει την πτώση χαλαζιού. .

Τα παραδοσιακά Καλαντα χριστουγέννων που λένε στην περιοχή μας είναι:

Καλήν εσπέραν άρχοντες
κι αν είναι ορισμός σας
Χριστού την θεία γέννηση
να πω στ΄ αρχοντικό σας

Χριστός γεννάται σήμερον
εν Βηθλεέμ τη πόλη
οι ουρανοί αγάλλονται
χαίρει η φύσις όλη

Εν τω σπηλαίω τίκτεται
εν φάτνη των αλόγων
ο βασιλεύς των ουρανών
και ποιητής των όλων

Σε αυτό το σπίτι που ήρθαμε
πέτρα να μη ραγίσει
και ο νοικοκύρης του σπιτιού
χίλια χρόνια να ζήσει
και του χρόνου!