...τον αξέχαστο φίλο, τον άξιο επιστήμονα και πολίτη, τον αγωνιστή για την Δημοκρατία και την κοινωνική δικαιοσύνη.
Του Γιάννη Κ. Αικατερινάρη
Τάκη, φίλε μας αγαπημένε
Δεν μπορούσα να φανταστώ ποτέ ότι θα ‘φτανε τόσο γρήγορα τούτη η ώρα του οδυνηρού αποχωρισμού. Όλοι σε γνωρίζαμε σαν τον άξιο επιστήμονα και πολίτη, τον φίλο που πρόσφερε...
Ανταποκρινόσουν, πάντα αθόρυβος και σεμνός, όπως λειτουργούν οι ευαίσθητοι, οι πατριώτες και όσοι ασκούν λειτούργημα με αξιοσύνη, συνέπεια και γνώσεις.
Σου ήταν αδιανόητο να απομακρυνθείς εν ώρα υπηρεσίας από το νοσοκομείο, να απουσιάσεις για δική σου υπόθεση, πηγαίνοντας για κάποια ανάγκη σου εκεί κοντά, μέσα στην ίδια την πόλη. Πόσες φορές δεν θυμάμαι την έκφραση στο πρόσωπό σου, όταν σε εφημερίες μεγάλων γιορτών τολμούσαμε, εμείς οι στενοί σου φίλοι, να σε προσκαλέσουμε να βρεθείς μαζί μας για ελάχιστο έστω χρόνο. Το αρνιόσουν πάντα ευγενικά, κοιτώντας μας με τα αθώα μάτια ενός παιδιού κι ένα μισοχαμόγελο χαραγμένο στα χείλη σου, με απορία και έκφραση που τα ‘λεγαν όλα. Δεν ήθελες να αφήσεις ούτε λεπτό τους ασθενείς σου, ούτε να επιβαρύνεις με πρόσθετη υπηρεσία κανένα συνάδελφο και συνεργάτη σου στο νοσοκομείο. ‘Ήσουν πιστός στον όρκο του Ιπποκράτη και σε όσα πίστευες, γι’ αυτό και υπερασπιζόσουν με μοναδική ευαισθησία και επάρκεια γνώσεων τον θεσμό της δημόσιας ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης.
Όσοι σε γνώριζαν καλά ως άνθρωπο κι επιστήμονα, ταγμένο στο λειτούργημα που υπηρετούσες με πάθος, ήξεραν πόσο φειδωλός ήσουν όταν αναφερόσουν στον εαυτό σου, στα όσα πολλά κι ενδιαφέροντα είχες κάνει στη ζωή σου. Όμως τούτη την ύστατη ώρα του αποχαιρετισμού, θεωρώ ιερή υποχρέωσή μου να σκιαγραφήσω, όσο μπορώ, την πολυσχιδή προσωπικότητά σου και να αναφερθώ και σ’ άλλες δραστηριότητες του παρελθόντος -άγνωστες στους πολλούς- που αναμφίβολα σημάδεψαν τον αδαμάντινο χαρακτήρα σου και καθόρισαν την ύστερη πορεία σου. Τα πεπραγμένα άλλωστε κατά το παρελθόν καθορίζουν σε μεγάλο βαθμό, και την μελλοντική πορεία του καθενός μας.
Είχες κληρονομήσει, όπως και οι δύο δίδυμες αδελφές σου, από παιδιά ακόμη στην Αλεξανδρούπολη, το γενέθλιο τόπο, τις αρχές της οικογένειάς σας, τις αξίες του πατριωτισμού και της κοινωνικής δικαιοσύνης. Δεν ήταν τυχαίο ότι τα άδολα χρόνια της φοιτητικής ζωής σου συμμετείχες, πάντα μπροστάρης, στους αγώνες για την Δημοκρατία, την Παιδεία, την κοινωνική δικαιοσύνη. Ήσουν από μικρός μια προσωπικότητα ξέχωρη από αυτές της κυρίαρχης αντίληψης, μιας αντίληψη που θέτει ως πρώτη προτεραιότητα την επιδίωξη, με κάθε μέσο και τρόπο, την οικονομική και κοινωνική ανέλιξη του ατόμου. Για σένα άλλες ήταν οι αξίες που δίνουν νόημα και περιεχόμενο στη ζωή.
Θυμάμαι ακόμη εκείνο τον μαύρο Φλεβάρη του ’74, του τελευταίου χρόνου της δικτατορίας, όταν σε συνέλαβαν στη Θεσσαλονίκη, μαζί με άλλους συντρόφους σου, μερικοί από τους οποίους παρευρίσκονται σήμερα εδώ για να σε αποχαιρετήσουν. Ήσουν ακόμα φοιτητής στην Ιατρική Σχολή της Θεσσαλονίκης και μέλος ενός κλιμακίου της Αντί-Ε.Φ.Ε.Ε., που ‘κείνες τις μέρες εξαρθρώθηκε. Για τη νομική σας κάλυψη, για την παράσταση δηλαδή δικηγόρου κατά την ανάκριση, είχε μεριμνήσει τότε το τμήμα της Θεσσαλονίκης του Συλλόγου Αρχιτεκτόνων (ΣΑΔΑΣ), ενός από τους ελάχιστους επιστημονικούς φορείς που διενήργησαν τότε «ελεύθερες εκλογές», έστω κι αν μετά τα μέλη του ΔΣ -ανάμεσά τους ήμουν κι εγώ, εξαναγκαστήκαμε σε παραίτηση.
Μαρτυρικός ήταν ο εγκλεισμός σου για ένα εξάμηνο στο «Μεταγωγών» Θεσσαλονίκης, στην Ασφάλεια της Βαλαωρίτου, στα Σφαγεία κι αλλού, μέχρι τη φωτεινή μέρα του Ιούλη του ’74, που έπεσε η χούντα κι απελευθερώθηκες. Άντεξες ηρωικά το μαρτύριο της φάλαγγας, όπως άντεξες χωρίς κραυγές και διαμαρτυρίες τους επώδυνους πόνους στο μικρό διάστημα της αρρώστιας σου. Η στάση εμβρύου που κρατούσες πάνω στο κρεβάτι του πόνου, κατά το τελευταίο διάστημα που σε επισκεπτόμουν, πιστεύω ότι σημειολογικά έκφραζε την ψυχή και τον χαρακτήρα σου, άδολος όπως τα νήπια και σιωπηλός γιατί δεν είχες λόγο να απολογηθείς σε κανένα. Ο ηρωισμός και η αξιοπρέπειά σου πάντα περίσσευαν…
Μετά το Πανεπιστήμιο, συνέχισες την ενεργή συμμετοχή σου στα πολιτικά δρώμενα της χώρας. Το 1987 έφτασες στη Μόσχα, ως στέλεχος τότε του ΚΚΕ, όπου φοίτησες μαζί με άλλους στη «Σχολή Μαρξισμού - Λενισμού». Ήταν η χρονιά που πήραμε, με την εθνική ομάδα του μπάσκετ, το Πανευρωπαϊκό πρωτάθλημα, νικώντας τη Σοβιετική Ένωση στον τελικό, που έγινε στις 14 Ιουνίου του ’87. Η κατάκτηση του τροπαίου από την μικρή Ελλάδα ήταν η αιτία, όπως μας διηγιόσουν αργότερα γελώντας, που στη Σχολή της Μόσχας θεωρούσαν όλους τους Έλληνες de facto καλούς μπασκετμπολίστες. Σας καλούσαν οι Ρώσοι συμφοιτητές σας σε αγώνες, επιδιώκοντας κατά κάποιο τρόπο να πάρουν τη ρεβάνς, με προδιαγεγραμμένο ωστόσο το αποτέλεσμα, καθώς εκείνοι ήταν μεγαλόσωμοι και κατά το πλείστον θηριώδεις κι εσείς μικροκαμωμένοι, έστω κι αν διαθέτατε τη δική σου ψυχική δύναμη .
Ύστερα άρχισαν οι κοσμογονικές αλλαγές και τα γεγονότα που έφεραν ανατροπές και πολέμους, σημαδεύοντας την Ιστορία και τις ζωές των ανθρώπων όλου του πλανήτη, φυσικά και τη δική σου. Μέσα από διαφορετική πλέον προσέγγιση των πολιτικών πραγμάτων, οδηγήθηκες σε άλλες εκδοχές της Αριστεράς, μιας Αριστεράς που όπως συχνά έλεγες ανταποκρινόταν περισσότερο στα δικά σου οράματα και τα πιστεύω.
Όλες αυτές τις σκέψεις και τους προβληματισμούς τους κατέγραψες στα εμπεριστατωμένα άρθρα σου, που δημοσίευες στο έγκυρο θεωρητικό και πολιτικό περιοδικό «Διάπλους» ή αναρτούσες στο «Βόρειο ιστολόγιο», όπως το ονομάτιζες, που διατηρούσες τα τελευταία έξι χρόνια στο διαδίκτυο.
Εκείνο ωστόσο που αποκρυπτογράφησε με τον πιο πειστικό τρόπο και εντυπωσίασε το αναγνωστικό κοινό, ήταν η κοσμοθεωρία που ανέπτυξες στο θαυμάσιο βιβλίο σου «Ο Θάνατος, οι θρησκείες και η ιδεολογία του Φόβου», που πολύ γρήγορα εξαντλήθηκε, λόγω ακριβώς της μεγάλης αποδοχής του. Είναι κατατοπιστικά τα όσα σημειώνονται στην παρουσίαση του οπισθόφυλλου της έκδοσης:
«το βιβλίο έχει ως τίτλο το θάνατο, αλλά θέμα του τη ζωή. Ζητούμενο: Μια εξήγηση για την ίδια τη ζωή, τις ανησυχίες, τους φόβους και τις ελπίδες μας, μέσα από το πρίμα της εξελικτικής διαδικασίας της φύσης, όπου ο θάνατος δε νοείται ως τέλος, αλλά ως μια στιγμή της εξέλιξης. Μια εξήγηση η οποία θα λειτουργήσει απελευθερωτικά προς την πλήρη ανάπτυξη των ανθρωπίνων δυνατοτήτων, πέρα από αναχρονιστικούς θεσμούς, παρωχημένες πρακτικές και πολιτική χειραγώγηση…».
Αυτές τις απόψεις για τη ζωή, που εκφράζουν τις δικές σου αξίες, τις ευαισθησίες, τη διάθεση προσφοράς και την ανθρωπιά σου, αφήνεις μέσα από τα πολλά κείμενά σου ως παρακαταθήκη στα δυο σου μικρά εγγόνια. Είχες προλάβει, ευτυχώς, να μεταλαμπαδεύσεις στα παιδιά σου, τη Μελίνα και τον Κωνσταντίνο, όσες αξίες πίστευες και στήριξες με συνέπεια.
Επιλέγω ένα απόσπασμα άρθρου σου, που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό «Διάπλους» , γιατί αναμφιβόλως απεδείχθη προφητικό -ταυτόχρονα και με στοιχεία αυτοκριτικής- για τα όσα διαδραματίστηκαν τα τελευταία χρόνια. Είχε τίτλο «Ακόμη μια φορά για την Αριστερά. Ρέκβιεμ ή μια νέα αρχή;». Έγραφες ανάμεσα στα άλλα σ’ αυτό το άρθρο: «Το όραμα μιας κοινωνίας ισότητας και δικαιοσύνης συγκινούσε πάντα τους ανθρώπους, γι’ αυτό έκαναν συνεχώς προσπάθειες να το πραγματοποιήσουν. Αυτή η προσπάθεια δεν θα σταματήσει ποτέ, με όλη την αντιφατικότητά της». Και λίγο παρακάτω σημείωνες κάνοντας και την αυτοκριτική σου: «…Ήταν σαφής η αίσθηση ότι παίρναμε μέρος σε μια τέτοια παγκόσμια σύγκρουση. Παράλληλα, με το ότι αγωνιζόμασταν για τον σοσιαλισμό στην πατρίδα μας, νιώθαμε και σαν «στρατιώτες της παγκόσμιας επανάστασης». Αυτό ήταν που δικαιολογούσε σ’ ένα βαθμό στη συνείδησή μας όποιους περιορισμούς της ελευθερίας απαιτούνταν ή και πράξεις βίας από τον κρατικό μηχανισμό αυτών των καθεστώτων».
Εμβληματικό είναι και ένα άρθρο σου για την εργατική Πρωτομαγιά. Αντιγράφω ένα απόσπασμά του: «Η χειραφέτηση των ανθρώπων είναι αποτέλεσμα εργασίας, τόλμης και γνώσης, αλλά και δράσης για κοινωνικές αλλαγές, ώστε να δημιουργούμε κοινωνίες ελευθερίας, ισότητας και δικαιοσύνης, για να μπορούν να ακμάζουν οι ανθρώπινες αρετές. Ο κόσμος της εργασίας στην Ελλάδα είναι αυτός που θα μας βγάλει από την κρίση, θα προχωρήσει στις απαραίτητες αλλαγές στη χώρα μας, από κοινού με τους εργαζόμενους στην Ευρώπη, αλλά και όλου του κόσμου. Για μια Ελλάδα αντάξια της ιστορίας της και μια Ευρώπη αντάξια των οραμάτων του Ευρωπαϊκού Διαφωτισμού».
Κλείνοντας ένα άλλο άρθρο σου που ανάρτησες με τίτλο «η μέθοδος της δοκιμής και του σφάλματος» έγραφες πως «η κοινωνία πρέπει να μπορεί να αλλάζει για να συνεχίζει να υπάρχει μέσα σε ένα γρήγορα μεταβαλλόμενο κόσμο, διδασκόμενη και από τα λάθη της, αν και μερικές φορές τα δίδακτρα είναι πολύ ακριβά»…
Παράλληλα ωστόσο με τις πολιτικές αναλύσεις σου, εντυπωσίαζαν και τα σημαντικά άρθρα σου, που αφορούσαν αποκλειστικά στην Ιατρική επιστήμη, στις καινούργιες μεθόδους της, για τις οποίες ήσουν πάντα άρτια ενημερωμένος. Εντυπωσίασες με την ανάρτηση, που είχε τίτλο «η συνείδηση και η νοημοσύνη». Εξειδικευμένο ως προς το περιεχόμενό του κρίθηκε από έγκυρους ιατρικούς κύκλους ως πολύ σημαντικό.
Εκείνο όμως που αποτέλεσε τομή περί τα ιατρικά και μπορεί, κατά κάποιο τρόπο, να θεωρηθεί σημαδιακό για ό, τι ακολούθησε, ήταν αυτό που δημοσίευσες στο «Βόρειο ιστολόγιο». Είχε ως θέμα του «το στρες και τα βλαστικά κύτταρα». Σημείωνες σ’ αυτό εμφατικά ότι «Φαίνεται ότι τα βλαστοκύτταρα αποτελούν μια μεγάλη ελπίδα, τη μεγαλύτερη ίσως, για την αναγέννηση των ιστών του ανθρώπινου σώματος και για να αντιμετωπιστούν προβλήματα που σήμερα φαίνονται άλυτα. Θα αποτελέσει επανάσταση στην αντιμετώπιση των ασθενειών αλλά και της επιβίωσης. (…) Ταυτόχρονα αυτή η ανακάλυψη ίσως οδηγήσει και σε μια διαφορετική κατανόηση της καρκινογέννεσης». Όταν έγραφες αυτό το άρθρο, ήσουν απόλυτα υγιής, αισιόδοξος στις προβλέψεις αντιμετώπισης του καρκίνου κι ανυποψίαστος για ό, τι θα σου συνέβαινε δυόμισι χρόνια αργότερα…
Προσδοκώ όλα αυτά τα θαυμάσια άρθρα σου να εκδοθούν στη μνήμη σου σ’ ένα βιβλίο.
Δεν μπορώ ακόμη αξέχαστε φίλε να μην αναφερθώ στην αγάπη σου για τη Χαλκιδική και τον Πολύγυρο. Χαρισματικός και ευσυνείδητος πολίτης λάτρευες και τιμούσες τον τόπο, τη χώρα και τους ποιητές της. Γι’ αυτό θα κλείσω έτσι τον αποχαιρετισμό μου με τους στίχους ενός δικού μας ποιητή που ανάρτησες στο «Βόρειο ιστολόγιο» με τίτλο «μνήμη Αλέξη Τραϊανού» και τη σημείωση «τα καινούργια ποιήματά του μου τα έστειλε ο φίλος Βαλάντης Βορδός»:
«Περνάς από συνοικίες ερημικές τις νύχτες
όμορφος μες στην παραφορά των ερειπίων.
Παραδομένος σ' αυτό το άλγος
που γυρνά και ξαναγυρνά μέρες τώρα
καθώς τα τελευταία σύνορα είν’ ανοιχτά
τα χειρουργεία έτοιμα
μα το βήμα μετέωρο.
Τα μάτια σου μόνο δυο κίτρινες καρίνες
σκίζουν τους έρημους δρόμους».
Να ‘χεις καλό ταξίδι αγαπημένε μας Τάκη. Τα όσα έκανες για την Επιστήμη, τον τόπο και την κοινωνία θα χρησιμεύουν πάντα σαν οδηγός μας. Πάντα θα σε θυμόμαστε. Καλό σου ταξίδι…
(Σημ. Τον Τάκη τον απαχαιρετήσαμε στον Πολύγυρο, προχθές Τρίτη 25 Οκτωβρίου 2016).
.jpg)
